Unha táboa para distribuir o traballo

        

           Para non andar detrás de ninguén, sobre todo cando teñen feito o voto de silencio, este curioso artefacto non é máis ca un horario, ou táboa para indicarlle ós monxes que tiñan que facer, sen necesidade de falalo.

            Atopámolo na Cartuxa de Miraflores, en Burgos, onde os monxes cartuxos teñen prohibida a palabra agás en contadas excepcións, e así, para indicar o labor correspondente a cada un usaban esta táboa ou “bojarte”, que colgada a carón da porta da igrexa indicaba a función de cada un deles.

            

Berlín Alexanderplatz

Por Pepe De Rocaforte

     

       A primeira información que tiven sobre “Berlín Alexanderplatz” foi alá polos anos oitenta do século pasado gracias a unha serie de televisión que non vin, pero que gozou de certa sona por aquel tempo.

Atoparía máis información sobre o texto e o autor xa andados uns anos deste século lendo un ensaio de Günter Grass titulado “Sobre o meu mestre, Döblin”, onde facía un percorrido pola obra do escritor berlinés de quen se confesaba discípulo e admirador.

Logo lin a documentada introdución de Muguel Sáenz á súa tradución do texto de Döblin, onde situaba a novela entre as máis importantes do século XX. Comparábaa, pola materia argumental, co “Ulises”de Joyce e o “Manhattan Transfer” de Dos Passos, para dicir que, “formalmente Joyce é insuperable, pero a súa temática non é atraínte”. En canto a Dos Passos, “as súas personaxes non teñen a densidade sentimental das grandes personaxes novelescas”, aspectos ambos nos cales foran superadas por “Berlín Alexanderplatz”.

Cambiando aparentemente de terzo: Nestes días pasados acabei de ler “O anarquista e outros relatos” de Conrad. Cando cheguei ó titulado “A Bestia” admiroume particularmente a convicción e a naturalidade con que o autor nos introduce, sen alardes, no ambiente dunha historia náutica, o cal me trouxo á cabeza o recordo de cando aínda non hai moito tempo se falaba por aquí das carencias da nosa literatura. “Non temos novela negra” (agora si), “non temos novela de kiosco”, “non temos novela do mar”...

Novela do mar. ¿Cómo a iamos ter, carecendo de outores con verdadeira experiencia marítima? (e que me perdoen Alfredo Conde, Valentín Carrera e algúns máis novos), o que me fai retomar o nome de Alfred Döblin. O escritor berlinés, antes de escribir esta súa máxima obra, publicara entre outros títulos “Os tres saltos de Wang-lun” e “Manas”, de peripecia e ambientación exótica. Falando de “Berlín Alexanderplatz” dixo: Coñezo Berlín Este desde hai decenios, porque me criei aquí, fun ó colexio e, máis tarde, empecei a exercer a miña profesión. Mentres que antes concedía grande importancia á fantasía (...) no último deceniou agudizouse a miña visión, en realidade a miña conciencia, do meu propio entorno e da paisaxe onde me movía: o Berlín Oriental. Puiden observar esa clase de homes (...) e observeina da única forma verdadeira: vivindo, tratando e sufrindo con eles (...) O libro ofrece unha mostra de cómo vin a aqueles homes. “ Podemos tomar nota.

E agora, para combater a xermanofobia que nestes últimos tempos se vén apoderando de min diante da actitude do goberno alemán, disposta a machacar a Grecia co aplauso servíl dos restantes países da Unión Europea, no que xa se pode considerar o inicio da Terceira Gran Guerra, unha guerra na cal en lugar de utilizar a maquinaria bélica se bota man da arma da economía capitalista, tanto ou máis letal á hora de orixinar miseria, desesperación e morte nos países agredidos. Para combater ese sentimento xermanófobo, digo, poreime a ler “Berlín Alexanderplatz”, de Alfred Döblin.

Leo, o león de Nemea

Había un león que habitaba en Nemea sementando o terror, devorando todo canto atopaba por diante, xa fosen persoas ou animais, polo que os habitantes do lugar imploraron a axuda dos deuses.

A fera tiña por morada unha cova con dúas entradas, de maneira que se o atacaban por unha sempre podía escapar pola outra e coller ós atacantes desprevenidos. Por iso, cando a Hércules lle encargaron como primeiro traballo darlle morte a aquel monstro, o primeiro que fixo foi taponar unha das entradas, e logo foi cara el sen darlle oportunidade de escapulirse, facéndolle fronte, incitándoo, agardando que aquel viñese cara el. E cando o fixo abrazouno polo pescozo, apertando ata afogalo, e despois de arrincarlles as uñas, con elas mesmas esfolouno para usar a súa pel como capa e a súa caveira como casco.

            E gustoulle tanto a Zeus a aventura do seu fillo, que puxo ó león entre as constelacións do ceo, coma quen pon nunha repisa da casa o trofeo gañado nunha competición deportiva polo seu renteno.

O KORRUNTXO DO OKUPA

  

        Os animais disecados (e tamén desecados)... cousa máis macabra, que só ten paranghón cos trofeos de casa (casa de casar animais, quero disir): outra animalada! Esas cornamentas de servos (servos de catro patas, digho), arredemo!, que teñen alghúns nos salóns (a maiores dos posibles adornos virtuais das suas propias testas) ou aquelas cabesas de touros: desididamente trátase de xentiña con aberrasións mentais, se cadra máis preocupantes que as consideradas aberrasións sesuais (do seso de abaixo, non do seso de arriba, sigho disindo).

Son as mesmas mentiñas que achan ou atopan estético e erghedor do seu egho depredador aqueles trofeos e estes colmillos ou defensas dos elefantes ou aqueloutros unicornos afrodisíacos (non afroasiáticos que disía un meu primo) dos rinoserontes... Si, xa sei que o marfín é cousa fina (tamén o oso alternativo  ou susedáneo é para apresiar), de xeito parello como as peles dos bechos, que non somente serven para escorrentar o frio: claro, compriría distinghir entre o utilitario e o simplemente ornamental (ou cornamental, seghindo co tema)...

...Como acontese cos sapatos feminiles de formas exóticas, pretensamente eleghantes, eses tacóns-alfinete, por exemplo, que non fan senon perxudicar de por vida os esqueletes dos pibóns... cousa máis parva que a muller cabesaueca que tal adoita calsar, non é doado de encontrar.

Pero para que vexades que non só coas mulleres me meto... aí tedes aos xerarcas políticos (maismente homes, inda que...) que nas roldas de prensa no estranxeiro ou mesmo nas que conseden na casa cando os visitan alghúns seus pares estranxeiros... responden a perghuntas sobre temas domésticos: despropósito maior non cabe; e se non, ollade as carasdepóquer que poñen eses pares, mentres os interpelados desbarran do que non ven a conto, contradisindo aquilo de os panos suxos mellor lavalos de portas para dentro, mesmo caendo na descortesía cara ao invitado de turno.

     E en falando do seso de abaixo ou partes (para abreviar), aí está o xentilisio feminino berghantiñana, que houbo quen o trocou (con perdón) en vergha antillana... vallamedéus, que xa é ter a mente sempre no mesmo lughar. Similar ao que me pasou aí atrás: tanto que eu ghustaba do nome Corina... ata que unha amigha me dixo: Qu'orina? E xa perdeu o tal nome o seu tal suposto encanto ou enghado enghaiolador!

E seghindo cos baixos... Por iso, habería que penalisar os baixos baleiros dos edifisios... como sei que fan cos terreos rurais incultivados, pois ambos van en contra da rasón colectiva, mesmo da economía ghobal... baixos pechados anos e anos, que ata para refuxios humanos servirían, e dá pena. Como pena maior (non Penamaior a de Beserreá) provocan os pisos baleiros (altos ou baixos) cando tanta nesesidade de vivenda vos hai.

E logho está o que di Mahfouz o exípsio (talmente como aquel Sinhué): que non é raro confundir o persoal as consoantes árabes kaf e qaf, dando como resultado confundir can (kalb) con corasón (qalb): será tan ghrave a confusión? Pois pola miña banda, a alghún can que eu me sei ghanas dan de chamarlle corasón, tan querible como el é.

JOSÉ ÁNGEL VALENTE

Por Pepe de Rocaforte

            Falaba, nunha colaboración anterior, da miña visita á casa de Federico García Lorca en Valderrubio, nunha silenciosa mañá de primavera que, máis que a percorrer o interior da casa, convidaba a dar un paseo á toa por aquela Rúa da Igrexa contemplando as paisaxes que de neno verían os ollos de Federico naquela localidade hoxe aparentemente deserta que dun xeito estraño me traía á memoria os espacios oníricos, silenciosos e ilimitados, dalgúns textos de Dino Buzzati.

            Vai esto por diante para falar doutra casa con algúns puntos de unión con esta de Valderrubio. Ámbalas dúas foron habitadas por poetas e ambas, gracias á “Junta de Andalucía” e, neste caso, ó concello de Almería, foron rehabilitadas e adecuadas para servir de recordatorio e homenaxe ós escritores que nun tempo as habitaron.

            A outra casa a que me refiro, situada no número 7 da rúa de José Ángel Valente, en Almería, foi onde durante un tempo viviu o poeta ourensán, hoxe alí lembrado por partida dobre, non só por lle teren dado o seu nome á rúa, senón pola rehabilitación do edificio, na porta do cal unha placa nos lembra quen foi o seu propietario.

            Chegado aquí a pregunta que me xurde é: ¿Hai en Ourense algunha placa nun edificio (non falo do cemiterio) que nos lembre este fillo seu, un dos máis grandes poetas do século XX?

            De habela, débeseme perdoar o non tela visto.

            De non habela, ¿cando se lle porá remedio a este esquecemento?

Os xogos apolinares

     

        Instituídos no ano 212 a.C., para conxurar os perigos xurdidos da Segunda Guerra Púnica, motivados polas fames, pestes e andazos dela derivados, acabaron por converterse nuns xogos anuais, a celebrar sobre o doce de xullo, para invocar ó deus contra as feridas, as lesións e tamén a escaseza de comida que a contenda contra Anibal provocaba, sacrificándolle años brancos e un touro coa cornamenta dourada.

                E deste festexo podemos entender que permanecen en Galiza e no mundo cristián herdeiro de Roma, multitude de invocacións a santos como san Bieito, o día once, contra as afeccións cutáneas ou a san Paio de Morás contra tumores e traumatismos, con romaxe no primeiro domingo de xullo, pois el mesmo os sufriu na corte de Abderramán III, onde foi despezado e os seus restos, traídos anos máis tarde a terra cristiá, foron quedando en multitude de santuarios entre Córdoba e Tuí, e el convertido nun intercesor coa divindade para arredar as doenzas derivadas de roturas, golpes, mazaduras ou cortes.

O KORRUNTXO DO OKUPA.

Acordarédesvos os máis vellos daquela pagha do desaoito de xullo que mala chispa o coma (ao desaoito, non á pagha!)... que foi un exemplo de populismo: ofresíaselle aos traballadores un “premio” (equidistante da pagha navideira) a cambio de envolverlla no sobre ou envelope da “xesta patriótica do glorioso movemento nasional”... que tempos,  miñamadriña!

Tamén é populismo o da formasión política autochamada, susesivamente, Aliansa Popualar e Partido Popular (copular que disía un meu amigho)... que pouco ou nada de popular ten, digho eu... (E non me confundades fraghista con sufraxista... nin xemelgo con jamelgo).

É o que pasa co vento, o ventiño e o ventarrón: que, como todo na naturesa, ten varias caras. Cousa fina évos o ventiño, tamén coñesido como brisa (brisa sin aire, que disía a boa da Sesilia): brisa ou airexa, mesmo airiño nas cortinas (prestándolles un aspecto de vela naveghante), que tanto pode significar benestar como, se nos fixamos no sine, que por alí fuxiu un secuestrador de criansa. Isto pende moito da música de fondo: probade a enmudeser o son e veredes canto dramatismo ou  sensasión de terror perde a esena de marras.

Outra brisa boa –pensar que existe o apelido Brisaboa, a saber o que el significa-  é a que toca as sombrillas (de praia ou de terrasa), seghindo co sine, case viscontianas. Esa brisiña tamén é ghorenteira no caso dos chamados “móbeis de vento”, eses aparatiños ou chirimbolos colghantes que se menean e fan serta musiquiña, máis ou menos metálica, aparellos aos que os brasilerios –tan líricos eles- denominan mensaxeiros dos ventos (e ata chamadoiros dos anxos os máis superstisiosos).

Pero o máis ghratificante é para este coiote solitario a música do vento na fronda, nun conxunto de ghrandes árvores como poucos se ven nas sidades: é un das miñas lembransas máis queridas o son do vento nun ghrupo de álamos, aló por terras de Ghuadalaxara, cando andaba, ben mosiño, de seghador: abofé que me compensou os suores daquela tarde seda do verán, que me fixo voltar como neghro, seghundo a imaxe tan asertada da nosa Rosalía: menos mal que foi un ano só que tal experiensia vivín... e todo por aquilo de non falar de oídas do cualificado como exilio sercán.

Con todo, hai músicas de ghusto ben máis discutible como son as do vento nas cheminés ou nas fendas das xanelas entreabertas: a min persoalmente faime tilín o soar do ventiño ese, maismente no verán, imitando o lorquiano-galaico “o vento muxe como unha vaca”, tan pouco poética, ao meu ver, a palabra vaca, por moito que un estime a ese animal, do que tanto se alimenta e do que tanto disfruta o meu padal... (E non me comparedes muxir con munxir, malia ambos coinsidan con ese bo animaliño: pode que acotío a vaca muxa cando a munxen, iso si).

Pero en falando do coiote que me considero eu (outra cousa é que o sexa)... aghora, voltando a eses desprasamentos de significado dalghunhas palabras, resulta que chaman lobo solitario ao terrorista que actúa por conta propia –tipo traballador autónomo: que non me mesturen con tal xentualla, porfa! Por iso, estoutro dia, cando lle digho á miña ex: Carolina, ves cansa? Vai e se arrepón e chámame populista!