luns, 6 de maio de 2019

CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (17)



                                                                        O Curmán de Undochán

    
Manuel Magariños Castaño
Entre moitiños bustos e/ou cabezas de personaxes nacionais e extranxeiras que pululan pola xeografía capitalina neste país crisol de nacións, tres hai que nos afectan aos galegos por seren de connacionais nosos: Magariños (1967), El Viejo Pancho (1979) e Rosalía (1986), un por década, situados en senllas prazas ou espazos públicos privilexiados.

   Outras están en lugares privados, tales: o médico viveirense Manuel Albo (Asociación Española Primera de Socorros Mutuos), o sindicalista de Silleda Adrián Troitiño (PIT-CNT: Plenario Intersindical de Trabajadores-Convención Nacional de Trabajadores), José Ma. R. Barreiro (Casa de Galicia) ou Castelao (institucións galegas diversas), e poida que non as teña inventariado todas!

   (Curiosamente, a Asociación Española citada foi fundada por un tal José María Buyo –sen segundo-, que se ten por orixinario de Cádiz -1829-, co seu correspondente busto, este na propia fachada -con o cal, malia dun instituto médico privado, ven a ser semipúblico-,  Buyo que, con ese apelido e sabida a masiva presenza de galegos na capital andaluza, ou galego era ou o eran os seus maiores paternos… morrendo o home en B. Aires onde deixou descendencia… iniciador que foi de varias outras entidades de saúde no Rio da Prata, das que a montevideana ten o mérito de ter sido a pioneira,).   

    Daquelas esculturas públicas, comencemos, por imperativo cronolóxico, por Magariños (quen tamén ten dedicado selo de correos). Pouco e nada sei da sua vida, só que nacéu en Valga (1864), que o seu apelido materno era Castaño (e non Castaños como pon no pedestal) e que, velaí o seu mérito, fundou El Diario Español, medio que acadou, xa moi diminuído, o século máis un ano de circulación (1906-2007), sempre en mans da familia Magariños. A cabeza en bronce que vemos en riba, é da autoría do famoso Pablo Serrano (quen nos anos uruguaios deixou obra abonda) e, feito no cincuentenario do xornal, acadou estar na rua no ano indicado.


      De José Alonso y Trelles (a sua descendencia é simplemente Trelles), “El Viejo Pancho”, xa temos dito que é o máximo exemplo de adaptación ao mundo crioulo, ata se destacar como poeta gauchesco este ribadense de 1857. Do seu centenario data o busto da praza de Ribadeo, obra do uruguaio José L. Zorrilla de San Martín (sendo o promotor o lembrado Dionisio Gamallo Fierros). Copia dese é o que aquí se ergue desde a data sinalada. No ínterin (1960) ergúeraselle outra copia na vila canaria de Tala (canarios son os habitantes do departamento de Canelones e Tala é nome dunha árbore), onde el morou moitos anos e está sepultado: a sua casa abríuse en 2010 como Centro Cultural Gallego-Uruguayo, máis ou menos operativo. (Cada ano celébrase alí unha romaxe galega).  
     De Rosalía, busto feito polo uruguaio Juan Habegger, podemos dicir que outra igual se instalou na praza Galicia da cidade de Maldonado (capital do departamento homónimo, case á entrada do balneario internacional Punta del Este). Xa temos comentado que o de Montevideo emplazárase na praza España, de onde foi removido para a praza Galicia en 1988. A nosa poeta, única personaxe dos tres que non tivo vínculo algún co Uruguai, é malia iso, fora o ribadense, unha figura moi coñecida no país socio-cultural. (Lembremos o ceibo uruguaio prantado na Casa da Matanza e o monumento do Espolón padronés -1957, mesmo ano do de Trelles en Ribadeo, doado, como aquel, polos galegos do Uruguai).
Alén de todo isto, ruas varias dedicáronse a estes tres como a moitos galegos máis ata completar un número de cincuenta e pico…

Reflexión extemporánea (un chisco supremacista?): Parecería que a informalidade crioula (impuntualidade, lentitude, preguiza…) procedería do desaparecido e libérrimo gaucho, en canto a formalidade deberíase ao inmigrante europeo…

Ningún comentario:

Publicar un comentario