CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (38)

                                                                        O Curmán de Undochán

            Neste inverno morrente, un frecuentemente bota en falta o azul celeste de ceo (valla a redundancia), e foi así como isto me levou a reparar novamente nas cores da bandeira uruguaia: branca e azul... como a galega?, diredes, pois veredes que non, cando menos segundo interpreto eu.

    Partamos de que as bandeiras non teñen culpa do mal uso que o home fai delas: igual pasa cos símbolos todos, con todos os logotipos (vulgo: logos), creados para oficiar como tarxeta de visita para propios e guieiro para alleos: daí o de guións ou estandartes do Medievo. Claro que gallardetes, banderíns, cocares, pendóns, insignias, todas a locir as cores patrias ou locais ou mesmo familiares, non só eran usadas nos xogos, festas, torneos ou xustas cabaleirescas, senon tamén nas guerras.

Ben se advirten os matices entre

 o celeste das primeiras

 e o azul da uruguaia

            O curioso é ver como en cada canto do mundo falan aquelas cores diversos idiomas, ao igual que pasa coas linguas dos humanos: aí tedes, por exemplo, o vermello, que igual val para a China comunista que para o monárquico Marrocos... aquela nación obviando o seu antigo nome de Celeste Imperio... por máis que aquí celeste equivalla a celestial ou cerúleo. E non ten graza que españois e cataláns compartan ese charramangueiro “rojo y gualda”? (Con perdón da sua cara!).

     E logo estanvos os matices. Así, a bandeira galega, como a arxentina, ou mesmo a da ONU  e, se cadra, a escocesa, ostentan o azul celeste, porventura turquesa, en canto a uruguaia mostra un azul máis intenso: estas diversas tonalidades de azul, témolo comprobado agora, comportan unha confusión universal nos propios países, o que non imos resolver nós neste curto espazo... sen sermos, por riba, expertos en vexiloloxía.

     Malia o dito, celeste, como charrúa, identifica aos uruguaios sendo que non é celeste xa (foino moi brevemente no seu comenzo decimonónico) o seu pabellón, nen é especialmente charrúa o seu sangue. No primeiro caso tense falado da dificuldade de conseguiren teas daquela cor, por ser máis corrente o azul (outros teñen aducido que o celeste foi desbotado por evocar a cor borbónica).

     Canto aos charrúas (ver Crónica 20), incorporános ao imaxinario os uruguaios recén independizados tal vez na má conciencia por telos case exterminado, dada a presión dos terratenentes amolados por aquela manchea de autóctonos indómitos. (Non podo menos que evocar aos  modernos fazendeiros amazónicos que exterminan canto poden, floresta e, tanto pior aínda, aborígenes nada agresivos, apenas á defensiva)

            Tamén é certo que o pabellón galego é acotío azul, ata nos poemas (“azul e branca”), como tamén o é que na linguaxe hispana e galega en xeral a palabra celeste como substantivo solto non se utiliza hogano, antano operando como adxectivo do substantivo azul no inseparábel azul celeste.                       

            Outra cousa pavera é o tema das estrelas: os Estados Unidos da América, a medida que ian incorporando estados novos, ian aumentando as estrelas na sua bandeira... ata se plantaren nas 50 no ano 60. Europa, en troca, parouse nas 12 que xa non representan a suma de países componentes, mas si un número meramente simbólico... cabalístico se cadra.        

Dato extemporáneo: Segundo o International Centre for Asset Recovery,   Uruguai é o país latinoamericano que mostra menor nivel de risco en materia de lavado de activos e financiación do terrorismo: posto 118 en 125 países do mundo examinados, apenas superado por Finlandia... e poucos máis.                                                                                                                                                                                                                             

Lixo no santuario

  

Irlanda

    Un día, san Patricio, para demostrar o malo que era vivir en pecado e o tremendo castigo que iso implicaba, fixo un pozo e retou a todos os presentes a baixar para ver como era o inferno. Pero, por se algún atrevido sentía a curiosidade de entrar con intención de desmentir a predicación do bispo, tamén os advertiu de que quen baixase posiblemente non volvería a subir endexamais. Como era de agardar xa ninguén sentiu a curiosidade.

     Hoxe en día, en Irlanda hai multitude deses “pozos de san Patricio” que levan directamente á morada do diaño, e a carón deles acostuma a haber unha árbore que simboliza a vida, coas súas ramas medrando cara ó ceo. O ben e o mal sempre xuntos, case inseparables, e se certamente ninguén ousa cegar esas bocas do inferno, menos aínda se atreven a cortar unhas árbores que veñen a simbolizar a sintonía coa divindade, tanto así que no noso parladoiro dos xoves alguén conta como na construción dunha estrada, por negarse a cortar unha desas árbores sacras, tal vez por medo a algunha vinganza divina, o que debía ser unha recta quilométrica fai unha curva para bordeala.

Milagres de Caión

     Falando do asunto cun amigo que acaba de chegar de Irlanda, asegúranos que esas árbores, nalgúns casos, son verdadeiros vertedoiros onde os paisanos deixan abandonado todo tipo de desperdicios, trapos, cueiros de nenos, suxeitadores, bastóns de anciáns e ata muletas de eivados.

  

Vilarmaior

   Aí, ó citar esas últimas palabras foi cando algún dos presentes o increpou por irrespectuoso, pois se eses son os obxectos alí depositados, aquilo non é un vertedoiro senón un santuario natural onde os fieis practican a curación, como en tantos lugares de Galiza, baixo a ancestral crenza da transmisión da enfermidade, segundo o suposto de que así como podrece o pano ou a prenda de roupa que estivo en contacto co mal, a ferida ou o que ela supura, tamén a enfermidade podrece. Outros obxectos, sen embargo, son unha mostra de agradecemento deixándolle á divindade representada pola árbore os instrumentos usados durante a enfermidade, os bastóns e as muletas que non van necesitar grazas a que as súas súplicas foron atendidas.

     Ó turista retornado fáiselle raro que tantos sexamos os que xustificamos esas supersticións disfrazadas de acto relixioso co amparo da autoridade eclesiástica, e entón amósolle a foto do santuario da Nosa Señora de Vilarmaior que me acaba de mandar un amigo, con todos os panos postos a secar a carón da fonte, como se fai en san Benito de Seráns, no san Adrián de Malpica, nos Milagres de Caión, no san Campio e en tantos outros lugares onde se practica este ritual.

Santo Adrián de Malpica

     O turista aínda pregunta con cara estraña se cremos niso. E Xulio, sempre disposto a pronunciarse, respóndelle que a cuestión non está no que creamos ou deixemos de crer, senón en comprender que ese é un recurso no que se refuxia a desesperación cando non ve remedio, xa sexa porque o médico non dá esperanzas ou porque o proceso de curación é demasiado lento; un recurso que se remonta ós albores da humanidade, que non necesita de demostración empírica senón de simple e humana esperanza; e precisamente por humana non atopou mellor maneira de facelo ca supoñendo que un ser superior está aí para premiarte ou castigarte ou afundirte no pozo máis negro e profundo imaxinable ou subirte á máis alta rama da árbore da vida. Porque a esperanza é o último que se perde.
(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria da edición de Barbanza de La Voz de Galicia)