sábado, 21 de setembro de 2019

A memoria perdida

Cóntame un irlandés con quen coincidín estes días que, por aquilo de saír a tomar unha copa chamou a un amigo de infancia a quen había tempo que non vía, pero o home desculpouse, tiña a súa nai moi maior e debía quedar a coidala. A muller perdera a memoria e estaba todo o día falando soa, con palabras inintelixibles. “Cousas da idade”, dicía o amigo. E daquela acordaron verse na casa deste para ir rememorando as vivencias pasadas.

O visitante pasou ó salón, foi agasallado cunha Guinness, como non podía ser menos, e comezaron a súa charla cargada de lembranzas baixo a despreocupada presencia da señora nai, quen, nun momento determinado, para non se facer a menos e non perder baza na conversa, comezou a falar como se algo de súpeto lle acudise á mente e necesitase contalo. Polo que parecía, segundo os xestos e a maneira de dirixirse a eles, tratábase das súas propias lembranzas, pero non se lle entendían as palabras por moita atención que lle prestaban, ata que dixo algo que ó invitado lle sonaba. Daquela puxo un pouco máis de atención e decatouse de que a señora falaba en gaélico, e díxollo ó seu amigo, quen, estrañado, aseguroulle que iso non podía ser porque súa nai, o único que falara durante toda a vida fora o inglés.
Tras moito debater e investigar entre familiares, veciños e amigos, descubriron que cando tiña quince anos foi servir a unha casa rica de Dublín, e como daquela o irlandés era a lingua da xente pobre e inculta, deixou de falalo para usar o idioma da xente ben, e desde entón non usou outra lingua, incluso para educar ós seus fillos. E agora, cando a mente amosa os desequilibrios da idade, cando as neuronas por algunha razón que non coñecemos borran o presente e recuperan o pasado, ela recuperou o idioma en que se criou.
Podemos aplicarnos o conto?
A decadencia do gaélico irlandés comezou no século XVII, cando os exércitos ingleses invadiron Irlanda. Daquela, os nativos aínda pensaban que aquilo que falaban os soldados era unha xerga, e chamáronlle iso pero en irlandés, “Béarla”, e “Béarla” é o nome que segue tendo o inglés en Irlanda. Sen embargo a tal xerga invasora acabou impoñéndose e hoxe en día, o idioma autóctono con todo o apoio institucional e unha sensibilidade crecente só é empregado por unha minoría. E podemos seguir aplicándonos o conto.
O resumo é que baixo os Tudor, o gaélico pasou a ser a fala dos aldeáns, ó entender que quen quería medrar tiña que usar a lingua dos novos xefes. Só tivo un pequeno repunte cando os comerciantes ingleses sentiron a necesidade de coñecelo para facer negocio nos pobos. A pesar diso, chegou a ser tan menosprezado que a principios do século XX dicíase que non quedaban falantes de gaélico, tal vez porque os paisanos, cando lles preguntaban, avergoñábanse de recoñecelo. Tanto así que ata os máis grandes escritores que deu esa terra, Wilde, Joyce ou Beckett, por exemplo, tivérono a menos; aínda que Joyce, no Ulises (1922), fai unha pequena reivindicación a través das palabras dunha vella leiteira: “a min dáme vergoña non falar eu mesma esa lingua. Dixéronme, persoas que o saben, que é unha lingua de moita grandeza”.
E nós? Estou seguro que á leiteira de Joyce dáballe vergoña recoñecer que falaba gaélico e aínda defendéndoo non quería quedar por pailana, e como moito so o falaba na intimidade. 

Ningún comentario:

Publicar un comentario