Refuxiados climáticos

              

Esta semana pasada, mentres a península sufría unha vaga de calor asfixiante, como poucos veces se ve por estas terras, o meu amigo murciano cruzou a dura estepa castelá para acollerse á suave brisa arousá e eu tiven o pracer de demorar unha tarde sentado sobre as pedras dunha fervenza en sombra.

Unha das razóns que tivo quen inventou a sesta, non foi botarse a durmir despois dunha enchente, senón afastarse das calores da primeira hora da tarde no fresco dun cuarto en penumbra, reservando enerxías para os relaxantes saraos baixo o luar.

Un dos síntomas de que o verán xa está aquí, é pasar pola autovía da Barbanza, ou a de Noia, un venres ou un domingo, e comprobar a cantidade de coches que van e veñen ás praias fuxindo, moitos deles, da calor que desprenden as milenarias pedras de Compostela. Cada ano sube máis o termómetro e hai máis tráfico.

A cousa non queda aí. Xa veremos cando cheguen xullo e agosto e se xunten ós nativos todos eses refuxiados climáticos que foxen da meseta, dos fornos do Mediterráneo ou das caldeiras do interior de Galiza para acollerse á frescura das nosas latitudes, coas dúas caras que este turismo trae, moito consumo hostaleiro (ademais dalgún simpa) e a conseguinte subida de prezos que rara vez baixan cando marchan os veraneantes e volven os xerseis de lá.

Os analistas e videntes que todo o auguran, aseguran que co cambio climático o turismo, que ata agora invadiu, principalmente, as costas mediterráneas, desprazarase cara ó norte, como se facía no século XIX, cando non estaban de moda as praias e a realeza, coa raíña Sabela e todos os seus adláteres, procuraba un refuxio fresco en Santander e San Sebastián. A mesma raíña que o erguerse da modorra estival tivo que deixar a coroa e cruzar a Francia tras a revolución de 1868. E agora o seu tataraneto tamén abandona o deserto de Dubai para sentir a brisa das nosas rías.

Os augures prognostican que se a temperatura segue aumentando, a finais do presente século os lugares turísticos de preferencia deixarán de ser as illas e o sur e leste peninsular, onde o turismo pode caer máis dun sesenta por cento; co que toda esa xente irase achegando a nós, procurando un clima máis soportábel, e as aldeas comezarán a empregar man de obra, primeiro para reconstruír e logo para atender a todos eses milleiros de refuxiados climáticos que, no seu mes de vacacións, procuran un lugar onde descansar sen os abafos que dá soportar corenta graos á sombra. Sempre e cando non se invadan os camiños por onde pasear entre árbores co rumor das ondas de fondo con casas e edificios en primeira liña con vistas ó mar. Xa veremos en que dá a xestión da costa que tanto demandou a Xunta. E é que aquí todos falan das vistas, sen decatarse de que se aprecia moito máis ese airiño que se levanta polas tardes e calma os sufocos estivais cando non hai muros interpostos.

Pero dada a vaga de calor destes días, esperamos que este refuxio de frescura non se acalore progresivamente. Na praia subiu tanto a temperatura da auga que xa non se ven pateiros queimacasas. Tamén eles deberon procurar outro refuxio máis fresco.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

 

 

As herbas do benestar

 

Todos os anos por estas datas, o noso amigo Xulio ten dúas preocupacións pendentes, cortar a herba da horta e recoller as herbas do Sanxoán. O primeiro é unha necesidade, o segundo un costume.

A necesidade é porque nestas datas é cando a vexetación está máis activa, cando a  saiba anda subida como as hormonas dos adolescentes. Tamén é esta a época do ano na que boticarios, meigos e outros colegas, de sempre, aproveitan para recoller moitas das plantas con que elaborar as súas apócemas e beberaxes, sempre arredor dalgunha fase da lúa ou, como é o caso, á caída do serán da véspera do solsticio, e como os paisanos nunca quixemos ser menos ca médicos e boticarios, tamén saímos nestas datas a preparar o noso ramo apotropaico.

Alexandre Casona, en La dama del alba, cóntanos o costume dalgúns lugares de Asturias e Cantabria en que deixaban un ramo na fiestra da moza que se pretendía. Entre nós existe a crenza de que se tocas a unha rapaza cunha vara de acivro cortada ás doce da noite e pasada por nove ondas mentres rezas un Credo de cada vez, a rapaza queda engaiolada do tocador.

Nesta tarde, Xulio é un druída máis á procura das herbas curadoras. El non as merca. Prefire recollelas no campo, e non o fai por superstición, senón porque xa o facían súas avoas e a súa nai no solpor do 23, e como bo barbanzán só colle sete herbas. Hai lugares de Galiza onde recollen nove e noutros tan só tres. Hai onde colgan o ramo na porta da casa ata o día de san Pedro, ou sobre os animais nas cortes. Nós preferimos metelas en auga e deixalas ó sereno para lavarnos no amencer do día 24, como dicían as nosas avoas, para que a saúde e a sorte nos acompañe.

Esas chamadas herbas solsticiais xa se usaban en tempos antigos. Talvez, cando a hixiene non era unha actividade cotián, lavarse era como renovarse, e máis aínda se co lavado viña o de aromatizar a auga coas herbas que noutro contexto se usaban para curar os males do corpo e da alma. Unhas herbas das que xa Plinio nos fala na súa Historia Natural e nos aconsella sobre o seu uso. A saber, segundo o historiador romano, eran a artemisa ou herba de Nosa Señora, para curar o constipado, o chapizo ou herba dos amores, a camomila, para aliviar problemas estomacais, a grama, moi usada como diurético, a cerreña ou nervia, con propiedades adstrinxentes, a hedra usada como expectorante, o licopodio, contra as enfermidades da pel, a abeluria ou herba das feridas, a orquídea, símbolo de abundancia, o saramago, calmante da tose polo que tamén se chama a herba dos cantantes, e a verbena que nalgúns lugares foi usada en rituais relacionados con trastornos psíquicos; todas elas plantas que nestas datas están no seu apoxeo; pero ademais, entre nós tamén se usan a rosa, a espadana, o fiúncho, a dixital, o bieiteiro, o romeu, a ruda, o trobisco e o sabugueiro cada unha coas súas propiedades máis adaptadas ó noso. Con todo, sexan cales sexan, sempre en número impar, mellor sete ca tres, segundo din os entendidos, á espera de que o seu poder apotropaico nos aporte saúde e benestar.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

 

Cheiro a fume

Tras a longa experiencia que temos sobre incendios forestais, o cheiro a fume é o máis alarmante que sufrimos, sobre todo agora que empeza o tempo da calor, das grelladas, das cacharelas e das noites ó resío. Distinguir o fume de lecer do perigoso non sempre é doado.

O ano pasado por estas datas revolucionouse o meu barrio cando alguén quixo facer unha sardiñada a altas horas da noite, e o espeso fume alertou a veciñanza. Como queira que sexa, o primeiro síntoma de alarma dun lume éntranos polo nariz, e cando chega a dentro da casa, é porque xa é consistente e pode ser necesario mobilizar a bombeiros, policías e afectados.

 Agora que empeza o verán e hai que pedir permiso para queimar herbas e restrollos, cando na prensa nos lembran que ano tras ano estamos batendo o récord de temperatura e de secura, despois de que nos alarmaron contra os incendiarios coa premiada película de Oliver Laxe, acoden os medos de sempre ós incendios forestais. E non é o meu temor porque teña extensións de monte, que non as teño, pero si porque despois dun incendio, á ruína que significa as árbores e matogueiras queimadas súmanse, con máis frecuencia da desexada, un reconto de perda en plantacións, animais, edificacións e incluso vidas, ademais da erosión cando chegan as chuvias que arrastran todos eses aluvións de terra e cinza ata os bancos marisqueiros que son unha das principais fontes da nosa economía.

Por iso fixeron a semana pasada ese simulacro en Rianxo, movendo a máis de cen persoas para coordinarse en caso dunha desas catástrofes que non só son negativas para as xentes do lugar, senón para todos, porque acaban influíndo na economía.

Prevencións e precaucións á espera de que a electrónica, que xa leva anos usando dos seus medios para detectar fumes perigosos nos fogares, poida facelo tamén nos montes. Son moitas as casas, oficinas e almacéns que teñen instalado algún sistema de detección, pero no monte non é tan doado, aínda que si posíbel, o cal pode prevernos antes de que o lume ameace con cobrar dimensións catastróficas.

A este sistema, os expertos chámanlle nariz electrónico. O funcionamento é moi simple, unha célula fotoeléctrica colocada dentro dunha caixa con regañas varía a súa sensibilidade luminosa cando entra o fume e fai saltar a alarma. O inconveniente é que nun incendio con pouco fume, o sistema tarda en detectar o perigo. A esperanza está nuns sensores chamados iónicos, máis caros pero moito máis eficaces, pois incluso detectan o lume antes de que haxa un fume visíbel. Un sistema doado de instalar no que xa hai empresas traballando, e poden detectar un lume antes de que suba a unha árbore. Este sensor é capaz de distinguir se o fume e dunha cacharela da noite do Sanxoán, dunha churrascada nocturna ou dun conato de incendio.

E se ben é bo saber que hai persoas dispostas a intervir mentres a maioría estamos de vacacións ou tirados á bartola, supoño que a instalación destes aparellos para detectar o mínimo olor a queimado, pode supoñer un grande aforro en material técnico e humano, permitindo chegar ó foco do incendio tan axiña, que cun caldeiro de auga poderíamos solucionar o problema sen acender ningunha sirena. 

Francisco Ant. Vudal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).