A BOCA DO CABALO

 Por Pepe de Rocaforte

  

    Acabo de ler “YO ES OTRO (Septología III-VI)”, do noruegués Jon Fosse, premio Nobel de Literatura no pasado ano 2023.

            Esta parte media da “Septoloxía” despacheina despois de ter roído anteriormente a parte inicial, “EL OTRO NOMBRE (Septología I – II)”, cuxa lectura se completa con “Un nuevo nombre (Septología – VII), parte final da historia que non sei se lerei, a pesar da recomendación dun lector en quen teño total confianza, pero que nesta ocasión me pilla en horas baixas.

            Boa parte de culpa da miña escasa apreciación desta obra temo que se deba á tradución, supoño que excesivamente fiel  á redacción orixinal. (Imaxine vostede que ten diante seu un parágrafo polo estilo deste: «Non sei se lerei esta novela, penso, a pesar da recomendación dun lector amigo, penso. Nesta ocasión píllame en horas baixas, penso, e quizais por eso o texto se me faga costa arriba, penso». Tal vez en noruegués soen ben eses remates pensativos case para cada frase, ¿que sei eu?, penso; pero aquí non me acaba de parecer axeitada e creo que o traductor debería buscar unha solución alternativa. PENSO.

            Por outra parte resultoume sospeitosa a similitude entre esta septoloxía, cuxo protagonista é un mozo estimado desde rapaz como autor dunha obra pictórica de calidade que, xa na adolescencia, lle permite vivir, con unha única exposición anual, sempre de doce cadros, dous de formato grande e dez de pequeno tamaño, nunha galería que se ocupou de promocionalo á fama desde os seus inicios artísticos.

            Se vostede leu “La boca del caballo”, do escritor-pintor irlandés Joyce Cary (Derry, l888-Oxford 1957), terceira novela dunha triloxía cuxos dous primeiros títulos non coñezo, é posible que pense, como me ocorre a min, na posibilidade de que Jon Fosse tamén a lese e ó mellor, sen se decatar, se puxo a escribir algo sospeitosamente parecido, coa salvedade de que o protagonista de “A boca do cabalo”, o pintor Gulley Jimsom, artista que sobrevive a base de sablazos e todo tipo de argucias para lle meter de vez en cando algo sólido ó corpo, co risco de calquera noite aparecer morto nunha esquina escura de Londres, todo elo relatado en primeira persoa cunhas doses de ironía moi de agradecer (ironía que, en cambio, se bota en falta na septoloxía de Fosse).

            Para que se faga vostede unha idea acabo de abrir ó chou o meu exemplar de “A boca do cabalo” (Xa sabe: no hipódromo sempre hai alguén con información de quen será o ganador da próxima carreira, información tomada directamente “da boca do cabalo”). Na páxina que acabo de abrir, Gulley Jimsom discute nunha  elevada polémica artístico-tabernaria con outros artistas coma el, incomprendidos e marxinais. O debate vai así:

            «--Eu non dixen que os artistas creadores recibisen o estímulo en vida. Non, eso é imposible. O que dixen é que se acada unha atmosfera alentadora para a arte orixinal despois de os artistas morrer [...] Cando Van Gogh estivo morto e podre, e cada un dos seus cadros se vendía en miles de dólares ás galerías públicas para que os estudantes puidesen extraer ideas, Matisse e Picasso e Braque eran brincadeiras de escaso gusto; pero ¡que alentador para eles saber que Van Gogh [...] triunfaba nos mellores salóns! Esto é o que eu digo: que se un goberno quere arte orixinal, arte grande, só ten que pagar a unha morea de kricketos (palabra creada por Jymsom, de  kricket e critic) e profesores e escribas arruinados, para que digan sandeces sobre arte a unha manchea de inocentes criaturas. E lles ensinen a debuxar e a pintar tan mal que ata as súas propias nais se avergoñen deles e lles pidan que se dediquen a algo máis respectable, como vender mentiras ou a trata de brancas. Pero eles non abandonarán E a metade volveranse coma Herodes, devorados polos vermes. E a outra metade, coma Xob, coas pernas tan podres que non poderán atopar repouso en ningures. E a primeira metade vai rondando en busca de algo con que cubrir a súa barriga. E a segunda metade vaise arrastrando a catro patas na busca dun lugar onde descansar os seus miserables esqueletos. E deste xeito xúntanse por fin no cemiterio e alí desenterran cos dentes e as gadoupas algún malpocado mendigo e din: “¡Oh, era un xenio!, matado de fame polo goberno.»