IREI A VIANA

Por Pepe de Rocaforte

 

Se a paisaxe é un estado de ánimo, coas cidades debe suceder outro tanto, e segundo o estado de ánimo en que te encontres, así será para ti a cidade onde nese momento te atopes. E será tantas cidades diferentes, como diferentes estados de ánimo te dominen nas sucesivas visitas a que te convida o cantar.

Non resultará estraño, polo tanto, que para min sexa Viana non unha, senón polo menos catro cidades distintas. A primeira, a máis esvaída, a máis superficial, está asociada a aquel lugar de paso onde cando baixaba de Galicia me eternizaba para poder pasar a ponte de ferro sobre o Lima, unha máis daquelas pontes-funil, casualmente case todas de ferro, que empezaban na da fronteira do Miño, seguían pola de Fão sobre o Cávado e culminaban, pasado o calvario do Porto, na lisboeta do “25 de Abril” sobre o Texo.

Unha segunda Viana pode ser a daquel fervedoiro de turistas de paso a estirar as pernas pola avenida dos Combatentes da Grande Guerra ata o Largo 5 de Outubro, entre tendas acuguladas de toda unha morea de chilindradas, toallas, panos, chaquetas de punto, enmarcando portas e xanelas dunha reste de mínimos establecementos, antes ou despois da parada en “Somartis”, o curioso precursor, hoxe desaparecido, dos hipermercados franceses que máis adiante se estenderían por vilas e cidades de toda a xeografía peninsular; este de Viana coa suplementaria atracción, mercada tal vez a un circo en fase de disolución, dun triste tigre, era o lugar onde sempre atopabas algún coñecido que tamén parara a mercar un regalo para lle levar  de volta á familia. E logo o paseo ó sol pola beira do río. A subida á Santa Luzia para admirar a paisaxe marítima, entre bonecos de eróticos frades, pequenas mostras de pornografía popular que farían as delicias dun Restif de la Bretonne cos seus falos eréctiles nada máis con lle premer un pouco na cocorota.

A miña terceira Viana é o lugar onde en certa ocasión, en plenas festas da cidade, unha banda de “Zes Preiras” un tanto esfarrapados facían retumbar a gaita e o tamboril no medio do silencio das rúas matinais mentres eu esperaba cheo de preocupación no vestíbulo do hospital da rúa Nova de Santa Ana a que atendesen un fillo meu que en plena época vacacional se puxera cunha febre altísima e un preocupante decaemento. É unha Viana accidental, dunha única ocasión, pero que as circunstancias deixaron fixada na miña memoria, da que desde entón non podo afastar a asociación da tristeza coa actuación dun grupo de gaiteiros portugueses vestidos cunha roupa que non podía ocultar os sucesivos remendos de anos e anos sen renovar.

A cuarta Viana descubrina máis tarde, cidade xa non de paso, senón de parada, máis íntima, con menos turismo (ou menos xente de camiño), tal vez debido á autoestrada que a evita. Un lugar por onde pasear con calma, tranquilamente, polas rúas cerradas ó tráfico rodado que ofrecen unha impresión de paz e sosego, rúas por sorte chegadas ata hoxe máis ou menos no seu mesmo, ou similar, estado primitivo, sen que a especulación urbanística viñese elevar alturas, destruír fachadas ou cometer os abusos a que desgraciadamente nos teñen afeitos por estes lares.

Un paseo desde a praza do General Barbosa, cos traballadores esperando ó sol a hora de entrada ós estaleiros, pola rúa de Manuel Espregueira, tranquila a pesar dos seus comercios, para chegar a sentarse na terraza do “Caravela”, na Praça da República, frente ós edificios do antigo Concello ou a casa dos Sá Sotto Mayor, nunha tarde soleada, faille comprender a un que a felicidade só consiste en estar alí, no corazón da cidade, e deixarse empapar polo sosego emanado daquelas pedras venerables que enmarcan un lugar privilexiado ó que a vella fonte barroca lle dá aires de claustro monacal, alegre e sabedor dos praceres da vida, máis que dos do espírito.

Velaí a Viana que lle recomendaría hoxe ó visitante sen présa. ¿A verdadeira? Hai tantas cidades nunha soa, que nunca se pode dicir...

 

 

UN TIRO PARA FERRÍN, UNHA BOMBA PARA CASARES

Por Pepe de Rocaforte

    

A Feira do Libro da Coruña abriuse este ano coa presentación dunha nova obra de Xosé Manuel Del Caño, da que hai quince días demos unha breve información aquí, e da cal me chamou a atención o título, con todo o aspecto de ter sido buscado precisamente para eso: para chamar a atención do posible comprador.

Agora, rematada a lectura do rechamante “Un tiro para Méndez Ferrín”, podo dicir que o autor dános bastante máis que unha provocación neses pequenos relatos un pouco á maneira de Castelao. Como el mesmo explica nunhas palabras previas: “Retrincos sen Castelao”. Trátase este volume, dinos, dunha colección de situacións, anécdotas e pequenas historias que inicialmente formaban parte de entrevistas, reportaxes e outros textos publicados na prensa, ou en libro, de onde no seu día as eliminara, e entre os cales resaltaría para min “Paisaxe con figura, Antón Tovar”, “A caixa das lambetadas de Chano Piñeiro”, “Pura e Dora Vázquez, unha irmandade poética”, e, particularmente, “Carlos Casares fronte ó maleficio de marzo”.

Precisamente este texto chamoume a atención en particular por atopar nel a información de algo para min descoñecido ata hoxe, e que non casa moito coa sona de figura irreprochable, simpática e afable, atribuída á persoa do escritor limiao. «A revelación», escribe Del Caño, «faina Isaac Díaz Pardo nun libro de conversas. Sostén que as diferencias entre Francisco Fernández del Riego e Carlos Casares foron totais: “Carlos, ata que botou fóra de Galaxia a del Riego non parou. Foi tensando as cousas ata que Paco del Riego dixo: ‘pois marcho’, e deixou de colaborar con Galaxia. E Casares morreu cun remordemento tremendo (...), segundo Díaz Pardo, porque del Riego ‘rematou rexeitándoo nun acto’. Cando lle fan a homenaxe de Vigo a Paco del Riego, Casares quixo participar no evento e del Riego dixo: ‘Non, se vén el ao acto, non vou eu!’ E ao día seguinte morreu Casares».

Confeso que o meu trato con Carlos Casares foi moi escaso. Con Del Riego tiven algo máis de relación, a suficiente para ver nel un home cordial, cheo de amabilidade, o que non me pareceu atopar en Casares, máis ben distante, frío, o que me fixo pensar que a miña persoa non lle interesaba en absoluto e non trataba de disimulalo. Despois, para min, pensaba: ti o que tés é envexa, gustaríache escribir tan ben coma el, pero non podes, non sabes. Quererías ter o éxito que ten el, pero es incapaz, nunca chegarás a ser un autor coma el. Nin sabes nin podes, nin contas cos apoios con que el conta.

E para compensar a miña inferioridade literaria, atribuíalle uns aires de superioridade despectiva que ninguén máis ca min ata entón parecía ter descuberto. Pero logo pensaba que me estaba pasando sen ningún motivo e volvía tratar de me convencer a min mesmo, única persoa que coidaba atopar nel aquel carácter: neno, o teu non ten nada en que se sustentar, fóra da envexa que sentes.

Así e todo, repetíame teimudo, nese home hai algo que non me gusta, un modo pouco admisible de ser e de se comportar en relación con aquel de quen considera que non vai sacar algún proveito. E en canto ás súas cualidades literarias tampouco podía deixar de pensar que ós comentaristas e críticos que se desfacían en loanzas nas recensións de “Os mortos daquel verán”, ou de “Ilustrísima”, unha pobre sinopse de “El obispo leproso” e “Nuestro Padre San Daniel”, ¿que creto se lle podía prestar?

Agora, mortos Casares e Del Riego, morra tamén este conto e pasemos, se podemos, a cousas de maior interese.

OCUPACIÓNS ESTIVAIS

Por Pepe de Rocaforte

¿Vostede, apreciado lector, non ten incorrido algunha vez nese lugar común de, despois dunha tarde de exploración polas librerías, adquirir algún libro, chegar con el á casa, facerlle un exame superficial, sopesalo, calcular o tempo que lle levará lelo, pousalo no estante de “lecturas pendentes” e dicir para o seu chaleco: “deixarémolo para o verao”?

Esto foi máis ou menos o que fixen con “Los cuarenta días del Musa Dagh”, extensa novela de Franz Werfel que para facer os meus cálculos, seguindo os pasos de Xesús González Gómez, segundo un artigo que lle lin recentemente, pousei o voluminoso volume na miña báscula caseira de cociña e unha vez rexistrado un peso de 1325 gramos, destineino ó grupo de lecturas para o verao.

Entre tanto, nunha relectura superficial doutra novela, encontrei nestes mesmos días un parágrafo no que os protagonistas falaban dunha paisaxe de Hobbema, “O camiño de Middelharnis”, obra pola que sinto unha particular admiración, e ocorréuseme botarlle unha ollada recordatoria a ese lenzo do pintor holandés, que me vén tantas veces á cabeza nos meus paseos polo dique de abrigo do porto coruñés, para min un esquema da obra que Hobbema ía pintar case tres séculos antes. Nestes días, cando paseo polo dique na primeira hora da mañá e todo o máis con que me podo cruzar, como nos detalles minuciosamente reproducidos no cadro, é con algún paseante que vén en dirección a min co seu can, procedente dun mínimo punto central na soidade da chaira cara o cal se dirixen as árbores ata se minimizaren no medio e medio dun horizonte sobre o que pesa un ceu enorme, detido nun eterno e poético instante.

Despois deste breve repaso ó cadro de Hobbema a memoria lévame a me achegar á obra de Claudio de Lorena, outro enorme paisaxista tamén incluído no grupo dos meus preferidos. Do lorenés fascínanme sobre todo esas paisaxes inventadas, co toque máxico dunhas incribles edificacións rodeadas polo xeral de bosques entre os cales xurden de súbito unhas ruínas, uns incribles castelos, uns palacios fantásticos, enormes templos inesperados, tal vez fóra de lugar, pero absolutamente necesarios para darlle un distinto valor á obra.

 

Este mínimo achegamento á pintura paisaxística tráeme agora á cabeza a idea de que este verao, en lugar de me dedicar á lectura, tal vez me será mellor utilizar o meu tempo de lecer á contemplación de reproducións pictóricas. A lectura ben pode quedar para o inverno próximo.

PEREGRINACIÓNS

Por Pepe de Rocaforte

   

   

Fernão Mendes Pinto foi unha especie de Marco Polo portugués que no século XVI, coa publicación do seu libro “Peregrinação”, se convertería nun clásico da literatura de viaxes. O relato das súas aventuras por terras asiáticas contiña tantas informacións e tantas historias incribles para os europeos do seu tempo, que os lectores portugueses da época, xogando co seu nome, converteron “Fernão Mendes Pinto” en “Fernão, ¿mentes? ¡Minto!”.

Entre 1537 e 1558 o aventureiro portugués percorreu as costas de Birmania, Tailandia, China e Xapón, sen esquecer as illas da Sonda e as Molucas; e desas travesías ofreceríanos informacións tan curiosas como a da visita no ano 1544, formando parte da tripulación dun barco corsario malaio, á illa xaponesa de Tanixumá, onde os navegantes foron amistosamente recibidos polos habitantes do país, que ficaron entusiasmados diante da exhibición que Diogo Zeimoto, un dos integrantes da expedición, lles ofreceu co seu arcabuz, unha arma daquela descoñecida en terras asiáticas.

O navegante luso chegou ser tan insistentemente agasallado polo nautaquim (xefe da illa) que ó cabo, para corresponder ós favores e distincións de que era obxecto, non veu mellor expediente que lle regalar polas boas o arcabuz, antes de que lle fose confiscado polas malas.

“De alí para adiante”, conta Mendes Pinto, “todo o gosto e pasatempo do nautaquim era o exercicio con este arcabuz, vendo os seus que em nenhúa cousa podían contentar mais que naquela de que ele mostrava tanto gosto, ordenaram de mandaren facer por aquela outras do mesmo teor, e assí o fizeram logo. De maneira que o fervor deste apetite foi dali por diante en tamanho crecimento, que já quando nós dali partimos, había na terra passante de seiscentas.”

Tempo andado, nunha nova viaxe a Tanixumá en 1556, Mendes Pinto tivo noticia de que na cidade de Fucheo había xa máis de trinta mil arcabuces. Mendes Pinto, “facendo disto grande espanto”, comentouno con algúns mercadores por lle parecer que era imposible semellante multiplicación. E os mercadores, “homes nobres e de respeito” informáronlle que en toda a illa do Xapón había xa máis de trescentos mil arcabuces funcionando a tiro limpo.

E á vista de tales precedentes, ¿como nos imos estrañar agora da invasión de produtos xaponeses que no século XX se intensificou de maneira dificilmente imaxinable ata hoxe no mundo occidental?