Por Pepe de Rocaforte
A primeira vez que visitei Beja pareceume unha cidade morta. Cheguei unha tarde de fins de setembro, haberá uns trinta e tantos anos. Botaban daquela na televisión unha telenovela brasileira que inmobilizaba a todo Portugal arredor da televisión á hora do solpor. Regreso agora a Beja nun día de mediados de agosto e volvo atopar as rúas desertas e o mesmo silencio de trinta anos atrás. No café encóntrome cun camareiro pertencente a esa sabia e amable caste dos barmans, que me informa que non, agora non hai telenovela; pero estamos no medio da canícula e hai que comprender, cunha calor así e a estas horas da tarde nin sequera se atrevería a enfrentarse o “Lidador”.
E o home explícame, erudito ademais de amable, que Gonzalo Mendes, o Lidador, foi unha especie de "Cid Campeador" destas terras, que se ben non ganou batallas despois de morto como o burgalés, aínda tiña forzas para se enfrentar coa mourería ós noventa e cinco anos, o cal, mírese por onde se mire, ten moito máis mérito. Polo menos un mérito que eu non lle vou discutir. ¿Cantos non se xubilan agora con case medio século menos ás costas por estimar que xa non teñen nada que facer na vida?
Acabo de tomar o meu pingo -¡que delicioso (case sempre) o café de Portugal!- e mentres a cidade non desperta, dou unha volta arrimado ás sombras ata a muralla do castelo, á procura da grandeza dos horizontes rasos do Alentejo.
No caer da tarde a planicie, esa sucesión de ondulacións inmóbiles de palla seca na que se petrifica aquí e acolá unha aciñeira á deriva, empeza a cobrar vida arredor da cidade. A chaira que durante o día permaneceu durmida, aplanada polo sol, revive coas primeiras sombras e desde as ameas do castelo, a mellor atalaia para observar a transformación, vese como, logo do solpor, cando a noite avanza polo leste, se erguen de vagar unhas brumas lenes e é como se a terra se erguese con elas para esvaer o perfil dese horizonte en tecnicolor.
Entre as lombas aplanadas acéndese acolá unha luz, píntase un verde inesperado na noite, empeza a correr unha brisa, aínda morna de sol, pero lene coma unha caricia a bicar as pedras abrasadas do castelo.
Pouco e pouco, así como triunfa a noite, aparecen máis luces aquí e acolá, a conformar pequenas constelacións que un, no medio da calixe que as volve irreais, poderíaas confundir coas do firmamento. E ata os faros dos coches polas estradas de Évora e Serpa se metamorfosean en nocturnos vermes de luz.
A torre da fortaleza, fermosa coma un soño iluminado na noite, é a concreción de todos aqueles castelos imaxinados na infancia, os castelos dos contos infantís que despois nunca atoparemos na realidade, a non ser que viaxemos a Portugal.
Arredor da torre, Beja empeza a vivir no caír da noite. Ábrense as portas e as matronas sacan o seu tallo para sentarse na acera e conversar coa veciña do lado e co transeúnte que pasa. No largo xogan os rapaces que durante a tarde durmiron a sesta inmobilizados pola calor, e nas terrazas dos cafés as familias desfrutan do refrescar da noite para deixar correer con languidez o tempo.
Cheo dunha preguiza da que acuso a esta noite tan diferente das noites galegas, regreso ó café e acobádome enfrente do barman, sen ánimos nin para me ir deitar, e deixo pasar o tempo mentres me conta a historia dos dous primeiros paracaidistas do mundo, dous nobres presos na fortaleza de Beja por participaren na conxura contra o rei Don João II, os cales, non moi confiados na magnanimidade real, decidiron probar fortuna guindándose colgados dunhas sabas a modo de velas planeadoras desde o eirado da torre, a uns corenta metros de altura, para fuxir da súa prisión.
Un deles seica se esmagallou contra o chao. É o canon que a experimentación científica reclama. Pero o outro alá colleu san e salvo –nada máis cunha perna quebrada– camiño da liberdade que representaba a fronteira de España, deixando detrás seu unha imborrable aureola de precursor.
.jpg)
