mércores, 30 de setembro de 2015

O PRIMO DE ZUMOSOL



Por Pepe de Rocaforte
            O outro día oíalle ó profesor Carlos Quiroga unha frase ó meu ver pouco afortunada respecto á posibilidade pola nosa parte de utilizar, á hora de escribir, o idioma portugués: “Se temos un Ferrari no garaxe, ¿por qué nos imos conformar con manexar un vehículo inferior?”. O final da frase non era exactamente así, pero o sentido si.
            En principio considerei tal opinión, xa digo, como desafortunada, acaso unha simple parida, pero o volver sobre ela levoume a ver a cuestión do uso dunha determinada fala, ou escrita, desde outra perspectiva e decateime de que os motivos polos cales hai anos me decidín a utilizar o galego como idioma de comunicación, hoxe parecen estar totalmente fóra de lugar.
            E seguramente eses motivos resultan discordantes porque quen escollemos tal postura non soubemos facela valer para o fin con que a utilizabamos. Hoxe aquelas intencións coas que tratabamos de normalizar e potenciar o uso do galego parecen ter pasado a unha posición inferior e os utilizadores dunha determinada opción idiomática á hora de escribir e se relacionar co mundo (tamén dos defensores da opción contraria compriría falar en termos similares) buscan sobre todo a súa propia promoción, manexarse nun status máis axeitado para acceder a uns medios de maior amplitude con idea de alí triunfar e sermos considerados importantes.
            Para rebater as miñas obxeccións o amigo Vitor Vaqueiro, por quen sinto moito aprecio desde hai anos, trataba de me facer ver que as cousas non eran tal como eu pensaba. “Ti podes ver como hoxe os paisanos”, dicíame, “a pesar de canta normalización lingüística se intentou, seguen a chamar, por exemplo, Villagarcía a Vilagarcía”.
¿E eso arranxaríase de adoptarmos o idioma portugués, a súa ortografía e, o peor, a súa sintaxe e o seu vocabulario? Non o vexo nada claro, a verdade. Só me parece unha forma de recoñecer a nosa incapacidade e tratar de superala por medio da chamada á axuda do “primo de Zumosol”. Pero o primo de Zumosol, penso eu unha vez máis (e non mais uma vez), non está precisamente polo labor de nos axudar nese aspecto, nin tampouco creo que tal solución fose acollida co entusiasmo que por algúns sería de esperar. A realidade é fodida, non o dubidemos, e as cousas case nunca resultan como as quereriamos, nin uns, nin outros.
E por rematar cun mal chiste, ó mellor pásame como á ex ministra Ana Mato e non vexo o Ferrari no meu garaxe. Outros en cambio, seguramente con máis vista, decátanse de que á beira do Ferrari teñen un Lamborghini. ¿E daquela que escoller?

martes, 29 de setembro de 2015

Viaxe cara o solpor



8ª xornada aínda pola mañá, pero a un paso da meta. A chegada.
          Cruzan os peregrinos do solpor o pobo fisterrán e encetan a subida cara o faro facendo unha paradiña na igrexa de santa María das Areas, onde se venera o Santo Cristo, aquel que chegou por mar unha tarde de temporal, coberta a cabeza con pelo humano que medra como medran os días, e barba que un barbeiro ha de amañar como se amaña a do seu parente Ourensán, onde ninguén que se presente diante de tan sagrada face debe marchar sen rezarlle a cantiga:
Santo Cristo de Fisterra
Santo da barba dourada,
Veño de tan lonxe terra,
Santo por te ver a cara.
Seguen por unha estrada sen beirarrúas, a pesar de ser un lugar transitado de peóns. Son tres quilómetros de costa ata chegar ó mesmo Faro, pero unha viaxe como esta non sería completa sen visitar os restos da capela do san Guillerme, o eremita fisterrán que escolleu para o seu acubillo unha pedra arredor da que montou o seu fogar, e onde labrou o propio sarcófago, en que descansaría dos traballos deste mundo, cando o deus protector dos seus días o quixese. E alí, a esa casa convertida logo en capela, acudían os veciños da redonda a pedir pola saúde dos matrimonios, e como a saúde dun matrimonio ha de medirse pola benzón dos fillos, tamén ata alí chegaban os casais infecundos a pedir a benzón do santo, e sobre o seu propio sarcófago, espidos, xuntaban os seus corpos coa esperanza de que o venerado san Guillerme atendese as súas súplicas e intercedese por eles diante do Altísimo. E atendíaas, e xa fose pola insistencia ou por non ver aquel espectáculo de fornicadores no seu templo, os nenos nacían en Fisterre como nace o froito ben regado. Mais contan tamén que foi un arcebispo de Compostela, un insensible tipo con moitas letras e moi pouco entendemento, quen, para que non se fixese tal ritual dentro dun templo cristián, mandou derruír este. Máis aínda así, as parellas necesitadas de descendencia, seguiron acudindo ós restos do edificio, buscaban entre as ruínas o santo sarcófago, e alí, sobre el, facían uso do santo matrimonio baixo o ceo estrelado.
E seguen os peregrinos do solpor cara o faro, camiñan coa ansia da proximidade da meta cando o maxestoso faro, luz de vida e morte os alumea. Son ás dúas e quince minutos da tarde cando as mans de Pepe o Dulceiro e Farruco o Meco se encontran fronte á porta do faro. Falta un cuarto de hora para que sexa o medio día solar, cando os camiñantes poñen a súa man sobre a xamba dereita da porta do faro, e entón outra man, branca, tan branca que ó seu lado a mesma neve semella carbón, ponse entre as deles, e ó darse volta ven á moza esa, a rapaza da sombra que os seguiu a curta distancia todo o camiño, sorrilles e marcha, penas abaixo camiño do infinito. E chámana, e van cara ela, máis só eles a ven, camiñando cara o solpor, e a morea de turistas, curiosos, peregrinos e demais, pensan que tolearon e chámanos a berros, que este mar é perigoso, que suban que non vaian tan abaixo; e abaixo chegan xusto ás catorce horas e trinta e sete minutos, segundo a hora oficial de ¡Madrid, que vén sendo aquí, neste punto no mesmo límite do mar, o medio día solar. O momento no que o sol ocupa o punto máis alto sobre o horizonte.

E suben co sorriso nos beizos porque eles saben algo que os demais non se imaxinan, que de contalo semella fantasía de asolladas mentes, pero foi todo tan real que só os incrédulos negan, porque lles doe recoñecer a verdade da fantasía.

Pero sobre todo, o sorriso dos camiñantes é o de que agochan o orgullo dunha fermosa revelación, tal é a de ter camiñado pola vida, pola costa da vida, desde que deixaron aquel lugar onde a morte dun bandido ergueu un faro que fixo medrar unha cidade ó seu carón, ata esta punta do mundo onde o sepulcro dun santo eremita xera vida triunfante sobre a morte.
E agora sabemos que a viaxe foi con ben porque unha descoñecida divindade da que non sabemos nome nin sinal andaba ó seu carón.

luns, 28 de setembro de 2015

Viaxe cara o solpor



  Xornada. Onde se descubre o misterio da voces da noite anterior e saen cara Fisterra
Espertan cos primeiros trinos da mañá, cando todas as aves da contorna veñen saudar ós camiñantes, aínda remolóns dentro da tenda, e o Meco envexoso do doce trinar coa súa frauta na man sopra o pasodobre da Pastoriza, e non sabe como sobre a mesma tenda pousan os paxariños, e fanlle coro e el goza e disfruta coa celestial música, ata que algo sente no ombro dereito, e un zarandeo e vese caendo, ¿pero a onde, se está dentro da tenda?; vese caendo e unha voz que non distingue e pouco a pouco faise audible:
-Esperta durmiñento.
O carallo do Dulceiro sacándoo do gozo matutino.
E ó abrir a porta toda a contorna está invadida de ovellas que triscan na herba húmida do orballo. Os camiñántes decátanse de que invadiron unha finca reservada para o pastoreo, e daquela han de recoller o petate e tomar o almorzo nalgún outro lugar arredado deste campo. Pero non só invadiron un lugar privado, senón que acamparon a carón dun camposanto.

E é nisto que ven vir ó paisano que coida as ovellas, e non lle chamamos pastor porque o pastor pastorea, pero este só vixía que non se vaian lonxe do lugar que ten para elas, e cando algunha se vai colle pedriñas do chan e tírallas, porque o can que o acompaña e un can de palla (e de palleiro tamén), que só fica a carón do amo coma quen agarda unha lambetada. E o home senta no marco dunha finca e mira para as ovellas e para os campistas, e eles entón danlle os bos días, e el responde que bos son porque hai sol pero a bondade do día non se coñece ata o final da xornada, e como lle gustan estas filosofías de observador do mundo, os viaxeiros do solpor empezan a falar con el, que polo visto foi mariñeiro na mercante holandesa, despois de baleeiro, que aínda garda na casa, no salón onde se reciben as visitas e onde ten expostos os recordos da súa vida, un óso de cetáceo que lle lembra a súa primeira andaina polos mares do mundo. Pero o mar nunca lle gustou, e sempre soñaba que unha xigantesca ola o sacaba do catre ou coi ou liteira onde durmía e o levaba ata un lugar no que as baleas, orcas e cachalotes xogaban con el a unha especie de fútbol, dándolle coas colas, e entón xuntou as poucas aforras que tiña, mercou un terreniño e catro ovellas e agora xa ten dezaseis, sen contar as que foi vendendo ó largo da vida.
O home e falador, e pouco preguntón, e daquela, como toda conversa para que exista ten que contar con alguén que amose curiosidade e outro que a satisfaga, son eles os que lle preguntan por isto e aquilo, e lle contan, envolta en non sabemos que parte da conversa por aquel lamento da noite pasada e aquela luz que resplandeceu sobre a tenda de campaña, e entón el, antes de falar presignase e a modo de prólogo implora, “pobre rapaza, que Deus me perdoe polo que vou contar”, e ós peregrinos pásalles un arrepío por todo o corpo e toman asento na herba mol para escoitar. Que ó parecer, hai moitos anos, porque a historia xa se conta desde antes de que o vello tivese uso de razón, e xa a contaban nos tempos do seu pai e avó cando aqueles aínda non perderan os dentes de leite, para advertilos de que coas mulleres non se xoga, naqueles tempos en que a carreira da muller era a de casar e a do home a de pescar, pero tamén cando a función de cada familia era ter a quen lle deixar as terras e o enxoval. Pois ben, foi daquela cando un aposto mozo tiña unha moza a quen lle fixo promesa de casar, e por tal promesa chegou con ela a onde se agocha o pecado.
Máis era o caso que, desde ben cativo, con esas frases de pais e avós, referentes ós rentenos facendo promesas e proxectos sen contar cos rapaces, de “aínda han ser un para o outro”. E con tal promesa, á rapaza (non a noiva), Petronila para máis cadras, antollóuselle que aquel era o home da súa vida e que podían xuntar as terras limítrofes e converter o seu matrimonio nun imperio onde nunca chovería en todas as propiedades a un tempo; e tanto fixo a tipa aquela que acusou á veciña moza do mozo de ter enganado a aquel con cans e gatos e que o cativo que levaba no ventre non era del, senón dalgún outro con quen supostamente se deitara fora da vista da xente; e tanta foi a insistencia con tan malvada calumnia, que aquel deixou á moza de toda a vida para casar con esta de promesas farturentas. Máis cando o cativo naceu e a Petronila xa casara, o rapaz tiña o mesmo nariz redondo como unha bóla de seu pai, as mesmas orellas separadas do cacho e a mesma cor de ollos e pelo. Tan igualiños eran que ata no andar eran idénticos, tanto, que máis dun veciño de toda a vida os ten confundido como se confunden os xemelgos nacidos nunha mesma placenta. E daquela o esposo sentiuse tan enganado e avergoñado, que marchou a gañar o pan e nunca máis volveu. E Petronila viviu arrepentida toda a vida, metida na igrexa a rezar polo retorno do seu esposo, e un día, cando cadraron nunha misa dominical ela e a que fora moza do seu esposo, no intre de darse a paz Petronila díxolle “perdóame o que che fixen”, e a outra respondeulle, “xa che perdoei, pero pídolle a Deus que me leve antes ca ti, para non che deixar cruzar as portas da Outra Vida como ti non me deixaches cruzar as do matrimonio”. E desde aquela Petronila anda penando polas rúas do mundo, implorando “acórdate de min Señor”, agardando que a deixen cruzar as portas do Alén, aínda que sexa cara ó inferno, pero aí está a veciña para impedirllo.
Realmente, aínda que os peregrinos non o din, estamos falando de vida aínda na morte, que aquí, nin os mortos morren, que os mortos son finados, porque acaban a vida entre os vivos pero seguen vivindo nas lembranzas, e mentres alguén é lembrado, sabido é que non morre. E Petronila vai camiño de ser lembrada Ad vitam aeternam. O malo é que vai ser lembrada como exemplo de maldade, e iso é peor co Inferno.
Mais, como só con contos non se fai o camiño, aló van eles, mochilas ó lombo con dirección ó cabo do mundo.
          De Lires a Fisterre, o camiño Xacobeo vai parello ó mar, e daquela seguen a rota dos peregrinos que fan este anaco engadido polas conselleirías de turismo, argüíndo que tamén o apóstolo andou por aquí ou que por aquí andaban os católicos fuxidos da Inglaterra de Henrique VIII. É camiño onde se cruzan os que van de Fisterre cara Muxía e de Muxía cara Fisterra, nativos e forasteiros que levan na boca o mesmo saúdo sempre: Bo camiño, que os peregrinos do solpor, camiñantes entre o faro de Hércules e o do Santo Cristo, quixeran trocar polo de “Boa luz vos acompañe”, pero dado que a frase non sería comprendida entre quen non sabe das súas arelas, acaban correspondendo co de Boa andaina, porque o deles, aínda que agora pisan por vieiro de peregrinaxe, é unha rota máis laica, sen esa carga relixiosa que o saúdo dos peregrinos implica.
Aínda así, de cando en vez han de deixar a rota xacobea para aproximarse á costa, a contemplar os límites do océano, acercándose a cantís onde o descanso implica unha visión da imensidade. Un niño de cormoráns alí onde o home non é quen de poñer o pé, un abismo nesta abrupta costa onde, a pesar das fermosas praias que a salpican, estas son unha excepción. E na soidade dun cantil que fica en punta Longa, volve a presencia en forma de sombra da moza que viran en Arteixo hai xa sete días, unha sombra que agora ven cruzando o mesmo camiño que eles levan, e que por moito que apuran o paso non dan alcanzado, unha moza de mochila ó lombo, que semella non pousar os pés no chan, que aínda que neste punto o camiño é estreito, e hai silveiras que o invaden e follas no chan e lama nalgún punto, nin deixa pegadas nin se sente o máis leve roce do seu corpo coas ramas silveirentas. Cara adiante a andadora pérdese pérdena de vista como se unha néboa que non hai a agochase.
E aí seguen eles cara o seu destino.