sábado, 31 de xullo de 2021

Amiguiños


    


  Na praia, mentres xogaba coa area facendo unha especie de castelo, a nena falaba con alguén inexistente, con un amigo imaxinario que, a falta de mellor compaña, compartía con ela certa discusión sobre o sistema construtivo e o uso futuro daquel edificio adornado con cunchas e pelouros. E sentín envexa. Non sei se pola discusión sen enfado ou pola facilidade para atopar compaña sen medo ó que dirán, eu que diante dunha película de vaqueiros na tele non ouso dicirlle ó bo onde se agocha o malo. A nena podía sentir o luxo de ter con quen debater e ó mesmo tempo explicarse e xustificarse doadamente. É mágoa que en certas discusións cara a cara entre os maiores, non sempre atopemos ó outro lado a tan sosegados e comprensibles interlocutores con quen intercambiar opinións sen chegar ás mans nin ós insultos.
Quedei mirándoa e nun momento díxenlle ó pai canto me gorentaba ver como aquela nena, rodeada de adultos, sabía buscar con quen entreterse. E o pai, como avergoñado, cortoulle o rollo chamándoa para que abandonase aquel xogo, como se o amigo imaxinario fose un perigo social ou un síntoma de tolemia. Ese amigo que foi o recurso de tantos fillos únicos e de tantos nenos inxustamente castigados no seu cuarto, a quen facerlle confidencias que nunca se saberán, e dos que a certa idade ninguén se quere lembrar, a pesar de que, segundo os expertos, facilitáronnos unha maior capacidade mental e mellor comprensión  dos sentimentos alleos. O malo é que esa terapia contra a soidade acostumamos a abandonala cando chegamos á escola e trocamos a ese habitual compañeiro de soidades por outros mais reais que non sempre se adaptan ós nosos gustos e desexos. A partir dese momento trocamos os roles e empezamos a socializar a base de patadas, tiróns de pelo e outros métodos ó estilo primate.
Aseguran algúns psicólogos que os amigos imaxinarios que todos tivemos algunha vez, aínda que co paso dos anos os esquezamos e os neguemos, foron un bo apoio para explorar os nosos medos e emocións fronte ós apuros infantís. Máis aínda, os amigos imaxinarios son un soporte para crianzas con problemas sociais, ou entre aqueles que levan sobre si as profundas feridas que deixan os conflitos bélicos.
A verdade é que vendo a algún dos nosos dirixentes, sempre buscando a negación do contrario, pregúntome se algunha vez tiveron ese brote de imaxinación que lles permite poñerse no lugar do outro para levar a súa conversa por un camiño converxente, ou se neles pesa máis esa etapa escolar de enfrontamento directo e cos puños por diante.


Segundo algúns expertos, os amigos imaxinarios que, non por invisibles deixan de ser descritos por quen os ten con toda clase de detalles físicos, incluso rozando ós superheróes, axudan a reter coñecementos, pero tamén a potenciar e mellorar o vocabulario e as habilidades lingüísticas, grazas a estas conversas en solitario. O malo é que así como imos cumprindo anos fáisenos obrigado desbotar a tan amables e interesantes compañeiros e acollémonos a outros máis de carne e óso, pero sobre todo contendentes, xa sexa na escola ou xogando no parque infantil, para confirmarnos que hai unha idade na que se empeza a perder a maxia da imaxinación e habemos de enfrontarnos á realidade descarnada da adolescencia. 

 (Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

mércores, 28 de xullo de 2021

¿A QUE SE DEDICABA PEMÁN?

Por Pepe de Rocaforte


    


«
Melchor xa acabara de ler todas as novelas que trouxera consigo de Barcelona. Un día entrou na única librería de Gandesa. Era pequena e estaba mal surtida e, despois de curiosear un tempiño, non encontrou ningún libro que lle apetecese ler, tampouco se animou a lle preguntar ó libreiro». Saco esta cita dunha novela que merquei hai uns días e reprodúzoa porque, pouco máis ou menos, describe parte do que me sucedeu a min cando me atopei sen ningunha lectura que levar ós ollos nuns días que andei de excursión por aí adiante, como contaba na miña colaboración anterior.

Pero hoxe non vou facer ningún comentario sobre “Terra Alta”, entre outras cousas porque aínda non cheguei á metade da novela no que levo lido ata agora. Pareime un pouco máis, en cambio, nas informacións xornalísticas esgrimidas nestes días pasados entre partidarios e detractores de José María Pemán con motivo da retirada por parte do alcalde de Cádiz da placa que se exhibía na fachada da casa onde naceu o escritor.

De entrada confeso que tiña esquecido desde hai unha chea de anos o pouco que sei de Pemán, así que en primeiro lugar tratei de recuperar do rincón da memoria onde se atopaban durmidos algúns datos sobre el.

Na casa conservo dous libriños da “Enciclopedia Pulga” dos anos cincuenta do século pasado, dos cales foi autor este señor: “El vuelo inmóvil” e “Luisa, el profesor y yo”. Teño tamén un exemplar de “Signo y viento de la hora”, selección de relatos seus publicada a inicios dos pasados anos setenta na Biblioteca Básica Salvat.

Sen embargo o primeiro texto que me veu á memoria ó pensar neste home foi un poema que naqueles tempos de rapaz me entusiasmara e que na primeira estrofa, que aínda teño na memoria, di así:

Salinas de San Fernando,

agua quieta en los esteros.

Como huele a yodo cuando

las charcas se van secando

con los calores primeros.

         


   Aí qued
o atrancado. Busquei no libro de segundo curso do bacharelato, “Manual de métrica y composición literaria”, de Guillermo Díaz-Plaja. O poema non estaba alí, pero vin en cambio unha observación sobre a rima, que me pareceu dirixida a min: “O uso da rima consonante dá ó verso o seu mellor encanto. Pero débese evitar o seu marteleo excesivo, o uso de rimas demasiado vulgares, a monotonía nos sonidos, etc.” En fin, que debo andar con coidado nesto das rimas. En canto ó poema completo tereino que recuperar por outro lado, pero neste momento teño demasiada preguiza para me poñer a buscalo.

O que lin agora foi “Luisa, el profesor y yo”, unha noveliña breve que me pareceu bastante digna. E chegado a este punto pareime a considerar a información ofrecida por aquí e por alá en internet, onde puiden confirmar que José María Pemán foi un home de ideas moi conservadoras, poeta, narrador, autor teatral, director da Real Academia Española da Lingua, posto ó cal renunciou despois de certo tempo, e persoa que, a pesar da súa extensa obra literaria, é máis coñecido polas súa ideas políticas e pola súa adscripción ó franquismo (foi considerado “o poeta do Réxime”).

E así é ata o punto de que agora se volve falar del, non por curiosidade pola súa obra, minusvalorada, cando non denigrada, na maioría dos comentarios que lín, senón polas súas ideas. E a miña pregunta de ignorante é: ¿será en realidade a cousa para tanto? ¿Sería tan peligroso José María Pemán?



luns, 26 de xullo de 2021

Facendo o Camiño (21)

DE RABANAL DEL CAMINO A MOLINASECA

Por Pepe de Rocaforte




Cando ó día seguinte, 7 de xuño, empezamos a subir pé ante pé as encostas do Irago cara a Foncebadón decátome de haber xa algúns días que non oio o paspallás que me perseguía, debinlle dar esquinazo. Hoxe, diante noso vai un fulano alto, fornido, calzado con sandalias e calcetíns (por certo, unha das cousas que aprendín no camiño: levar sandalias con calcetíns resulta comodísimo. E antes eu ríame da pinta dos estranxeiros cando os vía así calzados). Vai ademais este home, a quen lle calculo entre os cincuenta e cinco e os sesenta anos, cargado cunha mochila enorme. Camiña con aire de gran facilidade a un ritmo que o afasta insensiblemente, sen esforzo aparente, coma se fose de paseo, de nós, que tampouco imos a paso de procesión. Paréceme que debe ser inglés, tal vez porque camiña polo lado dereito da estrada, ó revés do resto da xente; pero máis tarde saberei que é francés e non resultará mal fulano de todo. Menos mal, deámoslle gracias ás excepcións.

Cruzamos por Foncebadón, estampa da desolación, casas desertas, en ruínas, a un e outro lado do camiño, restos de electrodomésticos oxidándose á ventimperia no medio da rúa, unha lavadora, un frigorífico, unha bañeira de baño, que tal vez sirva agora de pía da auga para beber o gando, se hai algún por aí. Vese algunha casa reconstruída, ou restaurada, ademais da igrexa. Diante dunha porta está parado un tractor. Tamén hai un bar. Poida que o auxe do camiño faga que aínda que artificialmente volva cobrar vida este lugar. De momento todo é silencio e miseria en volta nosa.

Ó pasarmos por Manjarín saúdanos o toque de campana do seu barbudo único habitante, o “derradeiro templario”; pero non paramos, a pesar de vermos varios camiñantes no seu tenderete.

Logo de pasado alto onde se atopan as antenas dunha estación militar, da que non sei quen nos informou que vai ser “reciclada” para convertela nun hotel, ou hostal, de peregrinos, chegamos á Cruz de Ferro, onde depositamos senllas pedras en memoria dos segadores galegos que aquí deixaban os fouciños inservibles de volta da sega en Castela.

A baixada cara a El Acebo faise por veces case vertixinosa, en ocasións seguindo a estrada, noutras por atallos como un no que lle gañamos a dianteira ó andarín fornido da grande mochila, aquel que nos sobrepasara sen esforzo, coma quen lava, á saída de Rabanal, quen vai pola estrada sen se preocupar dos atallos do camiño.

Neste descenso maza-pernas batemos con outros dous peregrinos de aspecto venerable, sobre todo un deles, de barbas brancas e cabeleira tamén branca e longa que na cocorota lle empeza a escasear ata prolongarlle a fronte por case toda a azotea, os cales (saberémolo outro día) resultan ser ambos dous anos máis novos ca min. Son sevillanos e veñen facendo a Vía da Prata desde Sevilla, o que ata aquí lle levou xa máis dun mes.

En El Acebo, coas pernas machacadas polo descenso, paramos a tomar café e repoñernos, acompañados por un bilbaíno que camiñou de par noso o último quilómetro, quen nos comenta que lle é preciso viaxar cunha máquina cun peso de catro quilos na mochila e eso desfaille os riles. Eu, polo vulto, imaxínome de principio unha máquina de escribir, ¡como aquí todo o mundo vai tomando as súas notas!, e penso se o individuo non andará un pouco mal do tarabelo. Pero non: trátase dun aparato que necesita enchufar todas as noites, pois padece de apnea e precisa durmir conectado a el.

Proseguimos a camiñata ata Molinaseca, unha viliña fermosa xa case ás portas de Ponferrada. A guía pon que a sete quilómetros. Alfredo, o hospitaleiro do albergue onde imos parar, infórmanos que só a cinco. O albergue, á saída da vila, é unha antiga ermida dedicada a San Roque, restaurada para utilizala como hospedaxe. O hospitaleiro, mozo amable e simpático, natural de Vilafranca do Bierzo, cóntanos moitas historias á sombra do porche que rodea o edificio, desde onde vemos pasar á familia de valencianos que non nos causaran moi boa impresión en Rabanal del Camino. Desfilan os seis a paso de marcha acelerada e cruzan sen parar por diante do albergue, camiño sen dúbida do de Ponferrada. ¡Déixaos ir!

Da conversa do hospitaleiro o que máis me chama a atención é oírlle dicir que en El Acebo hai dous albergues particulares onde ós peregrinos que pasan dinlle que nos albergues de máis abaixo, en Riego de Ambrós e Molinaseca, xa non hai prazas libres, para incitalos deste xeito a ficaren alí. A historia será certa. A min faime lembrar o da señora do supermercado de Frómista, que tamén me dicía que os de Castrojeriz e os de Boadilla del Camino facían campaña contra eles entre os peregrinos, ese obxecto de desexo das pequenas vilas mortas do Camiño, para animalos a non pararen alí.

O peor de Molinaseca son as tendas. Non sei se teñen uns prezos para veciños e outros para transeúntes, porque os xéneros non están marcados e débeste fiar de canto che din que custan. Pero, se o prezo é igual para todos, alí ou todo o mundo debe ter uns ingresos elevados, ou non deben comer, porque o que che cobran, máis que prezo de venda parece atraco de bandoleiros. ¿Por que haberá aquí unha fábrica de chourizos?

O lado bo é que a vila é realmente fermosa. O río que a bordea é transparente. A auga fría coma a neve. Pero con esta calor é cousa de agradecer, mesmo dá gusto descalzarse e meter os pés nela. No sitio máis fondo non sobrepasa a altura do xeonllo e pódese pasear sen medo polo medio do río para contrarrestar un pouco a calor da tarde.

Xa ó solpor, sentados diante do albergue, conversamos co madrileño do ollo revirado, de quen sigo sen lembrar o nome. Cóntanos que hoxe veu dun tirón desde Astorga (son corenta e cinco quilómetros) e eu admírome: “¡Carai, estás forte!”, ó que el baixa os ollos, modesto: “É que estou moi preparado”. Logo agradécenos que en León, onde ocupou o mesmo cuarto ca nós, non nos molestásemos por el chegar tarde a durmir, a eso das doce. O certo é que xa nolo advertira antes, porque aquel día abandonaban o camiño unhas amigas súas e para despedilas ía cear con elas e tomar algo por aí antes de durmir. Quedei coas ganas de saber como eran as amigas, cousa que me intrigou un pouco, porque o fulano tenme aspecto un tanto clerical. ¿Serán elas catequistas?

A parella de sevillanos cos que batemos na baixada a El Acebo son faladeiros e simpáticos, como corresponde ó tópico sobre os andaluces. Para a cea preparan unha sopa frugal e para espesala un pouco bótanlle un anaco de pan duro que traemos desde Astorga Inma e mais eu e que xa iamos tirar con el por ser incomible. Un alemán que os observa comenta que eso si que é alimentación de peregrino. Juan, o que parece máis vello, e máis dicharachero, dille que están a réxime. Logo fálannos das penalidades da Vía da Prata, onde non hai sinalización nos camiños, non hai albergues, non hai nada, unicamente sol, moito sol, que por veces ameaza con che derreter os miolos. Por Estremadura, sobre todo, seica as pasaron canutas, perdidos nunha “dehesa”, atacados por unha manda de cans, enfrentados a un valo de pedra que cortaba o camiño nun determinado lugar. “¿Ti pasaches algunha vez pola beira do embalse de Alcántara? ¿Fixéchelo en coche? ¿Decatácheste do longo que é, que parece inacabable? Pois imaxínate bordealo a pé e cunha calor de inferno”. Eu dígolle que me parecen un pouco esaxerados, que ben se bota de ver que son andaluces, que a cousa non será para tanto. “Pois para o ano que ven faino ti, a ver que me contas logo”, retrúcame Juan.

(Etapa22)


sábado, 24 de xullo de 2021

Santo Olaf, azoute de cristiáns

    

Non sei de ningunha imaxe de santo Olaf en terras de Tui, porque este santo, a quen o calendario cristián celebra o 29 de xullo, non ten moi boa prensa entre os tudenses.

Coma todos os nórdicos tiña a mala fama de andar arrasando aldeas e cidades investido na condición de viquingo, que viría a ser como pirata na terminoloxía que acabou impoñéndose para definir a aqueles homes e mulleres procedentes dos fiordes, botados á ventura do mar na procura de novos lugares de asentamento, terras máis cálidas e doadas de traballar a troco de prestar servizos espada en man no conflitivo mundo que lles tocaba vivir, pero cando a fame apertaba tamén asaltaban a quen fose e onde fose amparándose nas imaxinadas mensaxes dos seus deuses contra todo aquel que non rezase coma eles. E nisto non eran distintos dos cruzados ou dos sarracenos. E Olaf, quen en vida non foi ningún santo, prestaba a súa man de obra, espada en alto, a quen a solicitase a troco de fincas para xubilar ós seus feridos de guerra, anciáns ou viúvas con orfos, e algún que outro botín para comerciar nas feiras.

Así nolo narran as sagas nórdicas, tan cargadas de fantasía como as haxiografías cristiás, falándonos de grandes heroes, conquistadores astutos e valentes homes e mulleres agraciados polos seus deuses, que en máis dunha ocasión baixaban á terra para loitar man con man cos seus protexidos, abríndolles camiños incribles entre a néboa ou soprando nas velas dos seus barcos para levalos a bo porto. E un deses grandes heroes era Olaf Haraldsson a quen o mesmo Odín sacou da trampa dun fiorde atascado con pedras para obrigalo a encallar, pero o seu deus, facendo subir a marea como o deus bíblico fixera contra os exipcios que perseguían ós hebreos, habilitoulles un paso franco.

Nesa ansia de conquista e procura do benestar aseguran que foi el quen chegou a Tui, púxolle sitio á cidade, arrasou todo e secuestrou ó mesmo bispo, polo que Tui perdeu a súa condición de cidade episcopal e pasou a depender durante varios anos de Compostela.


Pero a vida dá moitas voltas, e Olaf sabía adaptarse ás necesidades, polo que, no cada día máis amplo reino baixo o seu cetro, buscou o apoio dos sacerdotes cristiáns para organizar o territorio, con esas divisións episcopais e parroquiais que vira nas súas andainas polo mundo adiante, e pediu o bautizo para el e os seus. Daquela as famosas sagas xa non falan só de conquistas senón tamén de amparo da divindade cristiá, e así contan como en certa ocasión que o home tiña sede, deus permitiu que a auga que lle ofreceron se convertese en cervexa, para non ser menos ca aquel Xesús das vodas de Canaan ou que no intre de morrer, como un novo fillo do deus cristián, a terra tremese e o sol se eclipsase momentaneamente. Diante de tales prodixios ninguén podía dubidar de que aquel azoute de cristiáns era agora unha das poucas persoas que sentaban á destra de Deus-Pai.

Pero en Tui non se esqueceron da que lles fixo e santo Olaf segue sen ter boa prensa, nin alí nin en Catoira, onde uns días despois da súa onomástica rememoran algunha batalla de incerto resultado para espantar o malfadado.

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).


venres, 23 de xullo de 2021

PEQUENAS EXPERIENCIAS PERSOAIS



Por Pepe de Rocaforte

   


  Non estou a descubrir a pólvora se digo que para a saúde mental darlle de vez en cando unha pequena variación ás rutinas nas que habitualmente se desenvolve a nosa vida: facer unha viaxe, buscar novos camiños para pasear, coñecer xente, conversar con frecuencia sexa do tema que sexa, etcétera, son hixiénicos  e necesarios costumes que todos deberiamos practicar.
     Para poñer en práctica algunha destas variacións, acabo de me tomar unhas pequenas “vacacións” de case dúas semanas, que me viñeron coma auga de maio despois de máis de ano e medio sen saír practicamente para nada do meu reducido entorno habitual en todo este tempo escaso de liberdade que case todos nos vimos obrigados a respeitar.
     Entre as experiencias deste escaso espacio de tempo, no terceiro día da semana e pico de folga, presentóuseme un contratempo co cal non contaba e que me deixou non precisamente do mellor xorne, cousa que vostede comprenderá se lle conto que nese terceiro día lonxe da casa o meu “kindle”, o libro electrónico onde carrexo unha media biblioteca da que botar man cada vez que por unha razón ou por outra marcho por aí adiante, deixou de funcionar. Así: sen máis explicación nin aviso previo.
     Botei un par de días tratando de me afacer a esta situación inesperada; pero a cada paso sentíame peor, cunha síndrome de abstinencia en  boa medida similar á do drogadicto que se encontra sen medios para adquirir a súa dose. Finalmente acabei por me achegar á vila máis próxima e buscar unha librería onde mercar algún libro que me permitise sobrelevar a carencia de lecturas.
     Atopei a librería e púxenme a inspeccionar estantes e expositores á busca dalgún título que me enchese un pouco o ollo. O resultado foi desalentador, especialmente tendo en conta que non vin ningún exemplar de narrativa ou poesía en galego (e escuso dicir que eu estaba dentro de Galicia, non do outro lado do Telón de Grelos). Finalmente acabei por mercar “Terra Alta”, unha novela de Javier Cercas, galardonada co Premio Planeta non sei exactamente en que ano. Sempre nos parece mellor algo que nada e eu arrastraba o temor de non poder aturar moito tempo máis sen unha lectura, fose cal fose.
    

Eso si, saín da librería coa idea de escribir algo sobre o triste que resulta, polo menos para min, entrar nunha das da nosa terra e ver unicamente libros en castelán; pero comenteino cun amigo de alí e díxome que lle parecía algo raro que non tivesen libros no noso idioma, porque a tenda tiña nome galego e a el parecíalle lembrar que algunha vez vira algún título, aínda que o dato non lle acordase moi ben. Como eu non cumprira o requisito de lle preguntar ó propietario ou dependente que me atendeu, decidín concederlle o beneficio da dúbida e non ofrecer aquí o nome de librería e localidade, non fose o demo que estivese equivocado, porque a verdade é que empezo a andar un pouco cegato e a non estar seguro de case nada de canto ven, ou deixan de ver, os meus ollos.
     En canto á novela de Cercas só direi que nas primeiras cento cincuenta páxinas que levo lidas, paréceme dun nivel considerablemente inferior ó do único título seu que lin con anterioridade. Estoume a referir a “Soldados de Salamina”, que non deixara de me gustar; pero “Terra alta” por veces, máis que dun autor experimentado como debe ser Javier Cercas, a xulgar polo número de libros por el publicados, paréceme máis a obra dun novato; pero deso poderemos falar outro día con máis calma unha vez finalizada a lectura da novela. Agora mesmo, de volta na casa, estou tratando de recuperar o tempo perdido sen ler o que quería, e non me queda tempo para máis nada.


 

sábado, 17 de xullo de 2021

De Virxes e mariñeiros

    


Sempre me intrigou non saber por que Colón, cando chegou a terra firme na súa cuarta viaxe, ó que hoxe é Panamá, e fundou o que viña sendo o primeiro asentamento español no continente, o bautiza co nome de Santa María de Belén. Certo que lles durou pouco o campamento, porque as políticas dos ocupas produciron diversos enfrontamentos cos indíxenas ata que na volta de catro meses tiveron que abandonar o lugar e serían destruídas todas as construcións que lembrasen ós invasores.

Xulio, que é partidario da tese do Colón galego, vai por outro camiño e dinos que a todo ese conxunto de topónimos das costas de Arousa e Pontevedra con que o Almirante foi bautizando os promontorios, baías e praias do Novo Mundo, habería que sumarlle este outro, cuxa advocación está hoxe tan estendida pola Barbanza, aínda que a súa presenza non se rexistrou na nosa terra ata ben avanzado o século XVI, moi posterior á fundación da aldea panameña. Como queira que sexa, como antes do mito e do escrito está o feito e o dito, quen sabe se non tiñamos certa querenza por esta Nosa Señora algún tempo antes de que se lle erguesen cruceiros e celebrasen romarías. Teñamos en conta que tamén o padroado mariñeiro da Virxe do Carme aínda é moito máis posterior a este, e como patroa da Armada Española éo dende abril de 1901. Dende onte coma quen di, asemade moito tempo despois de que os mariñeiros adoitasen colgar o seu escapulario para que Ela recollese as súas almas do fondo do mar en caso de desgraza.

A máis antiga presencia de Nosa Señora de Belén na península dátase en Córdoba, ó parecer dende que o bispo Osio, ó regresar do concilio de Nicea trouxo consigo a imaxe dunha maternidade de Nosa Señora en lembranza do nacemento de Xesús. Pero cando uns once séculos máis tarde a adaptamos, traída dos mares do Adriático, nin nos lembrábamos da cordobesa e démoslle o nome do lugar onde se empezou a venerar como avogosa contra a piratería: A Virxe de Loreto, coa fermosa e clarificadora lenda de Moldes para confirmalo.

Isto faime lembrar, para os amigos do noso parladoiro, que no porto de Palmeira, temos unha Nosa Señora de Belén que algún día, seguramente, tamén escorrentou a máis dun depravado asaltante de pescos.

E dado que non hai referencias que nos falen da presenza de Colón en Córdoba -como di Xulio-, todo nos leva a pensar que soubo desta advocación porque algún día si debeu andar por estas terras de Barbanza, pescando, guerreando ou comerciando. Todo isto, claro está, supoñendo que don Cristovo era galego, porque de non selo, aquí, onde tiñamos lá e liño para vestir de pano fino non se lle perdía nada. Pero se andou por estes lares, unha posibilidade que non debemos desbotar, non sería raro que algún día –en opinión de Xulio-, falando cos seareiros dalgunha taberna portuaria lle comentasen desta advocación contra a piratería que el plantou sobre un pedestal para escorrentar bandidos cando chegou a aquelas terras tan afastadas da metrópole.

Claro que, como a aldeíña foi destruída, quedaron aqueles eidos sen a protección da Virxe e os piratas, bucaneiros e corsarios acabaron asentando nas cálidas augas caribeñas os seus refuxios. 

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia) 


luns, 12 de xullo de 2021

FACENDO O CAMIÑO (20)


DE HOSPITAL DE ÓRBIGO A RABANAL DEL CAMINO

Por Pepe de Rocaforte

 


6 de xuño – Saímos de Hospital de Órbigo tan animados que chegamos a Astorga nunha patada. O camiño circula por terras de escaso atractivo e a chegada a Astorga, despois de pasada unha pontiña románica co seu pequeno encanto, faise aínda máis fea, pola traseira dunhas fábricas de non sei o que, tal vez de manteigadas. Chegados a esta altura pasámoslle diante a un francés, finiño el, de pantalón branco, que tal vez para confirmar as palabras do mozo ciclista holandés compañeiro de albergue esta noite última, non ha resultar tan antipático como a maioría de cantos vimos atopando ata agora.

En Astorga paramos a tomar un café ben acompañado de pastas e zume de laranxa na praza do concello, mentres os maragatos da torre do reloxo baten cos mazos as campanadas das dez da mañá. A cidade semella durmida, non parecen moi madrugadores os astorganos. Damos unha voltiña á busca dunha tenda aberta e por fin nun supermercado compramos bastimentos con vistas a un día no que pasaremos de restaurante. Despois de mercar unha caixa de follados, xa á saída da cidade, despois do paso pola catedral, botámonos de novo a patear o camiño baixo un sol que xa empeza a se facer sentir un pouco máis do debido.

Seguimos unha pista de firme bastante incómodo, como polo xeral o son todos estes tramos da provincia de León. Certamente agradécese que estean feitos para poder camiñar un pouco afastado da estrada, pero, á parte da falla de sombras que as plantacións dunhas árbores frustradas non dan, teñen un firme de cascallo que é un martirio para os pés. Pasamos á altura de Castrillo de los Polvazares, o que nos fai lembrar do cocido maragato que alí xantamos hai dous ou tres anos; se o tomamos agora seguro que rebentamos. Hoxe tamén lembramos o que lle recriminamos a outros viaxeiros que nos contaran que fixeran o camiño e non pararan a visitar esta vila. “¿Pero como podedes pasar á beira de Castrillo e non desviarvos un pouco da ruta para visitala? Sobre todo se non a coñecedes”. Agora comprendémolo: postos ó camiño, a esta altura xa non apetece facer desvíos, só tirar para adiante sen nos preocupar de máis nada.

Pasada Santa Catalina temos que parar a repoñer forzas á sombra dunha aciñeira raquítica. Logo de media hora de descanso proseguimos a marcha, pero ó cruzarmos o regueiro de Las Reguerinas necesitamos volver parar outra media hora á sombra duns carballos un pouco máis competentes, sen sabermos que pouco máis adiante hai outro fermoso exemplar da especie que estende as súas pólas cubrindo un amplo campo de herba verde todo ó seu arredor. O carballo do peregrino, seica lle chaman, e debe darse unha volta arredor seu e pedir un desexo, segundo disque conta a tradición. Farémolo nunha próxima peregrinación, porque desta pasóusenos.


En Rabanal del Camino sentímonos estranxeiros no albergue Gaucelmo, rexentado por ingleses cos que practicamente non nos podemos entender; pero así e todo non nos tratan mal. A eso das cinco da tarde convídannos a té e mal que ben dannos a entender que á mañá seguinte estamos convidados a café con leite a partir das seis e media.

O edificio, antiga reitoral restaurada pola asociación que agora a rexenta, é unha construción que te retrotrae ás casas dos curas das narracións de Castroviejo e similares; pero aquí o ambiente é austero. Dato a ter en conta: hai unha biblioteca e unha sala de lectura, o cal faime lembrar dos mobles-biblioteca con libros da casa onde pasamos a primeira noite de camiñantes en Saint-Jean-Pied-de-Port. Se a memoria non me é infiel son os dous únicos sitios de cantos levo parado en todo o camiño onde podes atopar libros ós que lle botar unha ollada.

No patio, sombreado pola follaxe dunhas árbores froiteiras, hai dous pilóns para lavar a roupa. Cando Inma baixa coa nosa están ambos pilóns ocupados por un mozo e unha moza, moi atarefados coa colada. A moza remata e cédelle o sitio a Inma. Cando o tipo se decata de que Inma se puxo a lavar ó lado seu, bótalle unha ollada que, sen chegar a asasina, ten de todo menos amigable. Vólvese á moza e interrógaa en voz máis alta do necesario, coa clara intención de lle dar un correctivo a Inma: “María, ¿has acabado de lavar?” Como a aludida lle responde que si, o aspecto fero do monicreque cálmase un tanto. Pola noite, na cociña, onde se atafegan en preparar unha ensalada de cebola, tomate e leituga, saberemos que son valencianos e empezaron o camiño en Astorga. Son un grupo de seis, os dous mozos, supoño que matrimonio recente, e outras dúas parellas que deben ser, respectivamente, os pais del e os pais dela. Non nos producen nada boas vibracións. E eso que non son franceses.

Franceses son outros, un grupo duns seis ou oito, no que destaca un fulaniño miúdo, pequeno, moi vivaracho, de barbiña recortada, que parece coñecer bastante ben España. Polo menos ós valencianos fálalle da súa zona, de como están as estradas, e as vilas, e con outros comenta ter feito antes o camiño, non sei se unha ou dúas veces. Vese que o fulano trata de se facer simpático, co seu español correcto, pero con forte acento francés que acaba por nos facer rir. Dos restantes compañeiros seus, ningún debe falar castelán, ou polo menos nin o intentan nin tratan de atraer simpatías coma el: débese tratar de franceses a carta cabal.

Problemas que presenta o falar idiomas distintos: vou á cociña para encher unha botella de auga na billa do lavadoiro e véxoa bastante loda. Anda por alí unha muller, a mesma que nos convidaba a té pouco antes, e pregúntolle se é potable. Ela respóndeme que si. Insisto na pregunta. Ela insiste en afirmar. Non acabo de fiarme. Levo a botella á boca en aceno de beber e daquela vén ela impedirmo. ¡Non, non, non! Non era potable, claro. Explícame que debo mercar a auga de beber “in the village”. Saio e pregunto por unha tenda. Hai varios bares, cafeterías, un hotel polo menos. Pero a única tenda está acolá abaixo, á entrada do lugar, xusto por onde nós viñemos. Baixo ata a tenda e alí crávanme por todo o alto. ¡Que bonito é vivir do peregrino!

Cando o sol empeza a perder forza damos unha voltiña por esta aldea que debía estar medio morta, ou morta de todo, se non fose pola xente que fai o camiño. Na estrada que circunvala o lugar hai outro albergue. Entramos nel e por contraste coa austeridade do ocupado por nós aquelo parécenos un arraial. Arredor dun patio central hai instalacións de bar e cafetería coa xente a departir animadisimamente. Proseguimos o paseo. Nos cumios dos montes que circundan Rabanal aínda quedan restos de neve. Dá gusto o silencio que se respira, xunto co aire, agora xa cun certo puntiño de frescor. Volvemos ó noso albergue e pasamos o tempo antes de ir durmir botándolle unha ollada a un libro sobre o camiño de Santiago editado pola Xunta.

(Etapa 21)