“Virar a tella” en Brantuas, Ponteceso.

 

    Coa intención de probar se a crenza popular no ritual de “virar a tella” ten ou non razón de ser, dado que tiñamos encima unha desas borrascas de outono que non nos deixan pasear pola beira do mar, e ata ameazan con non deixarnos sementar os fabóns seguindo os consellos do refrán: “Polo san Simón sementa os fabóns”, aló fomos o amigo Afonso e eu ata ó santuario de Nosa Señora de Monte Faro para trocar o mal tempo. É o mesmo ritual que se fai en santo Alberte da Conlleira,en Ribeira. En ambos lugares, cando o vento non facilitaba o retorno dos mariñeiros a terra, as esposas, nais ou mozas subían a un destes promontorios e en virando unha das tellas do tellado, o vento rolaba.

Nosa Señora do Faro, a quen se festexa cada 8 de setembro, ten unha longa devoción mariñeira, e no seu día grande os fregueses levan a imaxe da Virxe en procesión desde a igrexa parroquial, en Brantuas, ata o cume onde está a capela, situada a 231 metros sobre o nivel do mar, e desde onde se ve un longo tramo de costa, polo que foi de sempre un lugar privilexiado para observar, vixiar e servir de faro e guía para os mariñeiros.

Preto da capela hai unha fonte milagreira onde os devotos se lavan e  deixan logo os panos a secar para curar das verrugas e outras afeccións cutáneas. E é de destacar o alto monumento dedicado ó Sagrado Corazón de Xesús, unha torre de 39 metros de altura pola que se pode subir ata o cume por unha escada de caracol, doada pola familia de don Ricardo Pose e inaugurada en 1959.

Cumprido o ritual volvemos e así como avanzaban as horas o tempo foi amainando e a esta hora está lucindo o sol.

 

UN SOÑO ANGUSTIOSO

Por Pepe de Rocaforte

Houbo unha época en que despertaba dun soño e seguíao lembrando en case todos os detalles ó longo do día, aínda que para non me esquecer del pasábao ó papel xeralmente no transcurso da primeira mañá.

Pasaron logo moitos anos en que os soños que me facían despertar borrábanseme do pensamento uns minutos despois de acordar. Pero hoxe tiven un, oniricamente coherente en principio, que recordo bastante ben e vouno referir por medo a que se me esqueza se deixo pasar máis tempo sen o poñer por escrito.

Neste soño saía eu da casa pola mañá cedo para ir á oficina. Collía o coche e pouco máis alá da saída do garaxe vía unha miña curmá na acera acenándome coa man. Detívenme a saudala e preguntoume se a podía levar ó traballo, que xa lle era moi tarde e ía ter problemas co xefe. Subiu ó meu lado, arranquei e funlle preguntando de cando en vez por onde iamos mellor para a súa oficina. Ela dirixíame: xira aquí, agora por aquí, torce na segunda á dereita, e dunhas noutras decatábame, non sei como, de estarmos chegando a Valladolid, onde só estivera un par de veces na miña vida e non sabía por onde chegar ó centro.

A seguido, non sei como nin como non, estaba eu traballando na oficina e decateime de que necesitaba levar o coche a un taller de Perillo, onde tiña cita para as dez da mañá, pero as chaves quedáranme na casa e compríame ir por elas. O xefe estaba falando cun cliente moi importante e facíame un aceno de contrariedade ó me ver marchar. Eu seguín cara á porta vendo polo rabo do ollo como miraba ostensiblemente a hora no seu reloxo. Non lle fixen caso e cheguei á parada do bus, pero pasaba o tempo e non aparecía ningún. Entón botei a andar, case a correr, para ir a Monte Alto, á miña casa, no outro extremo da cidade. Corría apresurado e chegaba ó pé do Monte Alto, por certo un monte moi alto, rodeado por unha alta muralla ameada e cun enorme castelo na cima, o cal me enchían de estrañeza por me resultar totalmente descoñecido. Hai que ver canto cambiou o barrio desde que non veño por aquí, pensei, non sei se darei atopado a miña casa.

 

Acto seguido víame na vivenda dos meus pais. Parecía deserta, pero non: a miña nai estaba no seu cuarto, deitada no leito. Ó me ver díxome que me ía poñer o almorzo. Eu protesteille: que non, non tiña tempo; pero ela facíame esperar, dicía que axiña sairía meu pai do cuarto de baño para vir con nós. Finalmente saímos os tres á rúa, pero eles andaban moi amodo, seica meu pai ía canso. Entón vin pasar un tranvía acolá embaixo, pola beira do mar. Vouvos deixar, díxenlle ós meus pais; xa me é moi tarde e preciso coller ese tranvía. Miña nai díxomo que por aí non se ía ó meu traballo, que debía atravesar ós Cantóns e alí coller un bus. Seguimos andando pouco a pouco os tres. A min comíame a impaciencia e forceinos a se iren sentar á terraza dun café no Orzán.

Xa na Mariña sentía tanta fame que entrei nun bar para tomar algo e calmala un pouco. O local estaba deserto. Detrás da  barra había dúas camareiras que empezaron a contarme non sei que cousa mentres eu lle poñía présa. Sen me decatar de se tomara algo ou non deille a unha delas un billete para me cobrar e ela marchou ó interior polo cambio mentres a súa compañeira seguía a me contar non sei que historia da que non entendía nada.

Transcorría o tempo e eu alí parado coma un babión. O xefe esperaríame na porta da oficina para poñerme as peras a cuarto. E mentres a camareira me falaba, a súa compañeira non saía a me traer a volta do billete con que lle pagara a consumición. Díxenllo á faladora, quen me respondeu que a compañeira marchara, xa rematara o turno.

Eu fervía e non fumeaba polo chaparrón que me ía caír na oficina, e ademais aínda tiña que escribir hoxe mesmo a miña colaboración para OS CHANZOS e nin sequera se me ocorría nada de que tratar. Entón a camareira foi ó interior para me traer a volta, pero regresou e díxome que na caixa non había ningún billete de cincuenta euros, o cal seica lle dixera eu que llo dera á súa compañeira para me cobrar. Eu cada vez máis angustiado: ¡Vanme botar do choio e ademais teño sen escribir a colaboración para OS CHANZOS!...

Como ela se encollese de ombros, xa sen saber o que sería mellor, marcheime sen máis. ¡Voume! ¡Voume porque estou vendo que hoxe a miña colaboración para OS CHANZOS non vai saír!

Perdóenme vostedes, señores, pero non vai saír.

 

Crónicas desde o Outro Mundo (94)

 

 

                                    Nomes galegos do Uruguai

O Curmán de Undochán

      

            Tendo tratado os apelidos galegos no Uruguai e máis certos nomes típicos do país, hoxe, por suxerencia do curmán Un, traemos ao blog algúns nomes galegos do Uruguai, quer dicir, nomes de pía. É así que, décadas antes da posibilidade legal de os galegos da Galiza levar nomes propios autóctonos, xa se facía isto, coa mesma vocación, chamémoslle patriótica, nestes países que forman a Galiza da diáspora.

            Hai, neste campo, como sabemos, nomes máis ou menos ocidentáis, comúns ás nacións europeas, na sua versión galega e/ou portuguesa: Xoán/Joao, Iria, Martiño/Martinho, Brais/Braz, Comba, Cristovo/Cristóvao, Minia, Paio, Uxío, Sabela, Iago… e tamén os arcaicos: Duarte, Roi, Ilduara, etc. ou mesmo mitolóxicos, tal Breogán…

            Neste sul de Sul-América, galegos houbo, maiormente os de mentalidade política ben asumida, noutras palabras, os que de galegos exercían que, cando exercían de pais, como proba suprema de amor á Terra nai, aplicaron aos fillos nomes desa patria lonxíncua (Crón. 34).

            Andan por aquí persoas que se chaman Rosalía ou Flavia, específicamente por Rosalía de Castro e por Iria Flavia (sendo este un complemento do citado Iria). (O infortunado padronés ou mellor, iriaflavense Castro Padín da Crón. 27 puxéralle Rosalía –de tal xeito, R. Castro- á sua filliña máis nova). Mesmo temos algunhas Sabelas e Suevias, ata Galicia e Galiza.

E Lugo chámase o fillo de dona Celia Bello e do galeguista lugués de primeira liña, Manuel Meilán Martínez (1904-1994), presidente do Patronato da Cultura Galega (1981-1989) e Vieira de Prata 1990 desa institución e antes disto Medalla Castelao 1987, e moito atrás, colaborador de Castelao e, morto o Guieiro, outro cofundador (Crón. 89) da audición radiofónica Sempre en Galicia, seguindo no ar viva a sua voz setenta anos despóis: “Bos días, galegos, eiquí Sempre en Galicia…”, co fondo da Muiñeira de Chantada interpretada ao piano polo coruñés Emilio Pita (1909-1981), residente principalmente  en Buenos Aires.

            Celta coñecemos duas mulleres, así como un home Céltigo. E, como non, Breogán máis de un. Medulio Pérez foi un cidadán que xa temos mentado (Crón. 6), e mencionámolo agora, na medida en que, dada a sua problemática situación xeográfica, se trate dun topónimo noso.

            Ora, en liña co costume americano de lle pór a nenos varóns recén nados como nomes de pía apelidos de próceres (Crón. 56), aquí temos, cando menos, a un Líster e a un Castelao… dándose neste eido un caso curioso cal é o do uruguaiano  Héctor Rivadavia Gómez Sanguinetti (1880-1931), xornalista e político, ideólogo, fundador (B. Aires, 1916) e primeiro presidente da CONMEBOL (Confederación Sudamericana de Fútbol/Confederaçao Sul-americana de Futebol) quen, como delegado da AUF (Asociación Uruguaya de Fútbol), conseguiu para este país a sede do campeonato mundial de 1930. Pois resulta que este home levaba ese segundo nome en honra do persoeiro arxentino dese apelido, apelido que no Río da Prata adquiriu tal versión a partir do pai daquel, o monfortino González de Ribadavia…

            Só nos resta, abordar o terreo dos alcumes ou, mellor, diminutivos, onde é salientábel como neste Uruguai aínda se dan algunhas Finas (Josefinas galegas ou desta orixe), mesmo tendo coñecido nós unha Marica (de familia de moito acomodo) que levaba, sen unha explicación clara, tal hipocorístico que, incluso en Galicia vai caíndo en desuso…

 

 

Frase extemporánea: “Nesta América cuxas veas levan moito sangue da nosa estirpe, sinto unha emoción grande ao voltar a esta cidade, despóis de corenta anos nos que o mundo deu moitas voltas e a cultura galega adiantou moito na sua consolidación, e en boa medida gracias ós galegos da diáspora”. Xosé Neira Vilas, Montevideo, 1998.