sábado, 29 de setembro de 2018

Propaganda vital


       No termo de tres meses Xulio estivo vendo a lúa de sangue entre os templos de Agrigento, a auga burbullando en Fontibre e o reflexo do sol nunha das fiestras da “Casa do Garda” no parque Güel de Barcelona, pero non sacou ningunha foto no Facebook. En poucos meses, o amigo Xulio viaxou en coche, en autobús, en avión e en barco, pero só o souberon os compañeiros de asento ou os familiares e amigos a quen lles trouxo algunha lembranza da viaxe.
¡Que pouca propaganda se fai!.
Ó largo deses tres meses asistiu a unha foliada e recitou algúns poemas na Casa dos Poetas de Celanova, foi nadando varias veces ata a Insa da Pirilla, papou unha mariscada en Corrubedo, unha fabada en Llanes, un cocido montañés en Santillana, e unha “paranza” en Siracusa; bebeu txacolí para acompañar un marmitako fronte ó museo Guggenheim de Bilbao e tampouco sacou nada no Facebook; e contóunolo porque chegou á conclusión de que quen non publica a súa vida nas redes sociais parece que non vive, que quen non vai a un restaurante armado de cámara e tomavistas semella que pasa fame, que quen non manda parar ó taxista para fotografar unha paisaxe determinada semella que é cego; e publicar todo iso e moito máis vén sendo algo así como unha fe de vida, un certificado de benestar ou unha declaración de superioridade.
A propaganda vital, tan necesaria para non ser menos ou para amosarse superior, ten no Facebook o sistema máis barato de comunicación. En xeral, as redes sociais están creando unha certa adicción que nos obriga a publicar todas as nimiedades da nosa vida e a ver e criticar as dos nosos veciños, amigos, familiares e “followers” que nunca coñeceremos. Amigos teño a quen segundo o publicado nada lles vai mal na vida, teñen opinión para todo e ata son quen de facer grandes descubrimentos onde os máis expertos catedráticos de universidade non dan chegado.

Algúns especialistas en redes sociais, aseguran que, xa sen contar co mal gusto e o insulto doado, estase facendo un uso dubidosamente ético das redes no que a cuestións persoais se refire, que se ben deberían ser un medio para compartir coñecemento, convertéronse nun medio para amosar as miserias á procura da fama, do instante diario de gloria ou de certa presunción sen nome invadíndonos con fotos, vídeos, opinións e propaganda que coa facilidade de mover un dedo non nos paramos a ponderar suficientemente.
Xulio opina que se nos animásemos a contar as nosas aventuras diarias ou a opinar cara a cara, en compaña, nun parladoiro ou nun rueiro, sen medios interpostos, arredados desa soidade sen crítica que nos impón o ordenador ou o móbil, sentindo a voz do noso interlocutor, sen comprometidas iconas de cariñas esquemáticas nin dedos erguidos, senón vendo a expresión real que as nosas opinións provocan en quen nos escoita, talvez seríamos máis humildes. Porque a través da rede non sempre apreciamos a verdade dos sentimentos, nin os sentimentos se amosan con toda a franqueza que un cara a cara impón aínda cando as palabras queiran disimular e mentir.
E a pesares de todo, confesa Xulio, todos os días temos a rabiosa curiosidade, vicio ou adicción de ver como lle vai ós nosos “followers”, que comen, onde están, quen torceu un pé ou quen almorzou un café negro e sen azucre tras unha noite de esmorga. Tan importante é contar a vida e tan curiosos somos coa vida allea. 

xoves, 27 de setembro de 2018

RIANXO



Por Pepe de Rocaforte
            Hai cousa dun par de meses citaba aquí o caso de Lübeck e os seus tres premios Nobel. Hoxe acordeime de Rianxo e os tres grandes escritores do século XX nacidos nesta vila. Aínda que ningún deles recibise o premio Nobel, tampouco a cousa é para lle dar unha importancia maior da que ten, sobre todo se lembramos que Winston Churchill foi agraciado en 1953 co Nobel de Literatura, ou que Henry Kissinger “mereceu” o Nobel da Paz en 1973, feitos ambos, xunto con outros máis próximos e de xeral coñecemento, que deixan un tanto devaluado tal galardón.
            De Rianxo, xa digo, sen necesidade de seren recoñecidos e bendicidos pola Academia Sueca, son tres das máis grandes figuras da nosa cultura, como ben saben vostedes:  Castelao, Manuel Antonio e Rafael Dieste. De Castelao, o máis popular e polifacético dos tres, foi de quen primeiro empecei de neno a ter información coa lectura das súas “Cousas” e os debuxos de “Cousas da vida”.
            Os textos de “Cousas” gravaríanse de tal xeito na miña memoria que case cheguei sentir como do meu entorno as rúas e casas rianxeiras, e parecerme veciños meus os personaxes dos seus relatos e debuxos. Agora mesmo vénme o recordo da historia na que conta a chegada á ría de Arousa da escuadra inglesa e o pánico que fixo medrar nos veciños da vila a visión do campanario da igrexa parroquial iluminado na noite pola luz eléctrica dos barcos británicos.

       

O debuxo da torre iluminada na noite recórdoo cantas veces vou a Rianxo e me paro a gozar coa beleza daquela praza, hoxe chamada de Rafael Dieste, acoutada por unha parte pola fachada da igrexa parroquial e por outra pola balconada señorial do Pazo de Martelo, antiga casa do poeta e almirante medieval Paio Gomes Chariño e hoxe Biblioteca Pública Castelao.

            Pero (sempre ha de aparecer un pero) no conxunto urbano de Rianxo tamén encontramos desgraciadamente mostras dun urbanismo impresentable que vén destruír en boa medida a fermosura da poboación. E como din que unha imaxe vale por mil palabras (cousa coa cal non estou de acordo, mais que vou utilizar neste caso) acompaño a foto con esa mestura de hórreo, lancha e paredes medianeiras ó aire no medio e medio da vila. ¿Non habería xeito de remediar semellante desfeita?
            En Lübeck estou seguro de que tal cousa non sería permitida.

sábado, 22 de setembro de 2018

Un principio ben contado


De tantas películas que se fixeron sobre indios e vaqueiros, aínda a ninguén se lle ocorreu contarnos como chegaron os cabalos e as vacas ó Oeste americano. Ou como entraron en California os cítricos e as vides.
Non é que as películas do Oeste non sexan interesantes, pois poucas veces os westerns abarcaron tantos ámbitos sobre a condición humana en comparación con calquera outro xénero, e se tivese que facer unha relación de películas interesantes non dubidaría incluír un bo feixe de vaqueiradas. Pero a conquista do Oeste comeza precisamente co descubrimento do mesmo, e iso ocorreu varios séculos antes de que se inventase o rifle e o revólver, ou que o sétimo de cabalaría percorrese as pradarías a toque de trompeta para espantar indios, arrebatarlle as terras e pechalos nunha especie de cadea sen teito chamada reserva, co fin de repoboar sen atrancos as longas e fértiles terras con gando e gandeiros de pistola ó cinto.
Iso foi así, pero grazas a Hollywood semella que o salvaxe Oeste foi domado por arriscados pistoleiros, xogadores de cartas e mulleres sen ataduras ou que as vacas e os cabalos son tan americanos como o puma e o bisonte, facendo desmerecer ós xinetes sioux, apaches ou cheyens, donos dunha destreza inigualable, montando a pelo e sen estribo, transportando as cousas de cada día sobre dous paus arrastrados polo chan porque non sabían o que era a roda, a pesares de tantas dilixencias e caravanas de carros que asaltaban. Un exemplo claro da negación e minusvaloración dun pobo inferior por outro superior. Así, contado con esa dose de propaganda propia de cada época, pois non se retrata ese mundo da mesma maneira en películas dos anos corenta ca nas dos sesenta. A valentía do americano (enténdase de orixe europea) contra o nativo inadaptado. E aínda semella que aquel Oeste non tiña dono, que era unha terra inculta ata que os colonos, os pistoleiros e os tafures de salón chegaron, como se os nativos fosen estraños e usurpadores, inimigos declarados de vaqueiros, pastores, agricultores, cazadores e peleteiros do outro lado do Mississippi ou das Montañas Rochosas. E de tantas películas que se fixeron, poucas se paran a contar como e cando apareceu a idea de viaxar cara o Oeste, cara aqueles “Horizontes Lonxanos”, que coma un imán atraía a tantos emigrantes desarraigados, ou como se lle perdeu o medo a tal aventura sabendo que xa outros entraran naqueles fértiles vales desde as terras mexicanas con sementes máis propias do Mediterráneo.

Tampouco se lle ocorreu a ninguén contarnos como, desde esas terras do sur, se introduciu a roda en América no século XVII, segundo contan lendas e haxiografías, da man do galego Sebastián Aparicio, a quen se venera como santo beato e patrón de emigrantes despois de lle ensinar ós nativos a facer carros e carretas.
Ó Hollywood anglófono quédalle moito por descubrir, a pesares de estar rodeado de poboacións con nomes hispanos. Fáltalle contar a historia de América empezando polo principio e aí, tal vez, o cine español en xeral e o galego en particular, teñen unha fonte inesgotable de vaqueiradas Holywoodenses que pode explotar dando esa outra imaxe que non é de conquista e sometemento (que tamén a houbo) senón de intercambio e ata de modernización, a pesares de que as atrocidades dos integristas daqueles tempos tampouco foron escasas e non liberou ós nativos de ser sempre escravos e nunca amos. Pero as plantacións californianas de cítricos e viñedos levados por españois, tamén foron a meta daqueles campesiños americanos que tras o crack do vinte e nove emigraron cara o Oeste, tras as “Uvas da ira” que Steinbeck nos contou.

xoves, 20 de setembro de 2018

VER A PELÍCULA DO REVÉS


Por Pepe de Rocaforte
                                                        Kurt Vonnegut
            Non sei se moitos lembrarán as cámaras tomavistas Super-8 coas que alá polos anos sesenta-setenta do século pasado algúns pensabamos emular a Orson Welles ou a Luís Buñuel, ata que os nosos familiares nos desenganaron polo simple sistema de negarse a ver as nosas películas. Só cheguei ter algún éxito entre os meus fillos coa proxección ó revés, de final a principio, dunhas tomas feitas nos Ancares unha mañá de sol despois dunha nevada nocturna. Os rapaces abaneaban os arbustos e a neve, en lugar de baixar, subía a se pousar nas pólas das árbores. ¡Moi ben o pasaban os nenos!
            Tróuxome o recordo outra lembranza, esta do libro “Matadoiro Cinco”, de Kurt Vonnegut, onde o autor, nunha narración chea de doloroso sarcasmo, relata o arrasamento de Dresde pola aviación dos Aliados coa Segunda Guerra Mundial practicamente acabada e a Alemaña derrotada. O fragmento a que me refiro tamén trataba do visionado ó revés dunha película, e dicía máis ou menos así:
Vin o filme ó revés, do final ó principio, un filme sobre a actuación dos bombardeiros americanos. Vista cara atrás a historia era así: Avións americanos cheos de buratos, de homes feridos e cadáveres, despegaban marcha atrás nun aeródromo de Inglaterra. Ó sobrevoar Francia encontrábanse con avións alemáns de combate que voaban cara atrás, aspirando balas e anacos de metralla. Outro tanto pasou cuns avións americanos destruídos en terra, que alzaron o voo cara atrás e se uniron á formación que voaba de costas en dirección a unha cidade alemá en chamas. Cando chegaron, os bombardeiros abriron as comportas das súas panzas e gracias a un milagroso magnetismo reduciron o lume, concentrándoo nuns cilindros de aceiro que aspiraron ata metelos nas súas entrañas.  En terra, os alemáns tamén tiñan os seus propios inventos milagrosos, consistentes en longos tubos de aceiro que utilizaron para succionar máis balas e metralla dos avións e dos seus tripulantes. Pero quedaban algúns feridos americanos, e algúns dos avións estaban en mal estado. Ó sobrevoar Francia apareceron novos avións alemáns que solucionaron o conflito. E todo o mundo estivo de novo san e salvo. Os bombardeiros volveron ás súas bases, os cilindros de aceiro foron devoltos en barcos ós Estados Unidos de América. Alí as fábricas funcionaban día e noite extraendo o perigoso contido dos recipientes. Os pilotos mudaron os seus uniformes e convertéronse en mozos que asistían ás escolas superiores. E Hitler transformouse nun neno. Eso supúxeno, na película non estaba.
            Kurt Vonnegut, norteamericano de ascendencia alemá sobreviviu á destrución de Dresde, onde estaba como prisioneiro de guerra. E o recordo do seu libro tróuxomo unha entrevista na tele, na cal o reporteiro (Gonzo, de “El Intermedio”) preguntaba a semana pasada a varios participantes nos actos da Diada en Barcelona.
Unha resposta que me chamou a atención foi a dun home de arredor dos corenta anos, sen aspecto de tratarse dun exaltado, quen preguntado se consideraba posible a independencia cun cincuenta e un por cento de non independentistas no país, respondeu que primeiro necesitaban acadar eles o cincuenta e un por cento e logo, así como el levaba trinta anos fodido, íanse foder os outros.
            Entón pensei canto darían os políticos españois por poder virar cara atrás o desenvolvemento da historia, o mesmo que se pode facer coa proxección dunha película. E tamén pensei na urxente necesidade de incluír no ensino, non so a asignatura de “Educación para a cidadanía”, senón unha imprescindible “Educación para a  convivencia”.