Flores de primavera

 

Despois do inverno e dun tempo tormentoso que se prolongou máis do desexábel, os campos tínxense de cor. Os verdes son máis vivos, os prados florecen con esmero, as toxeiras e as xesteiras vístense de intensos amarelos e as froiteiras iluminan a natureza. É o milagre da primavera.

Explicar este prodixio da vida foi unha constante que dende antigo se tratou de resolver como mellor se entendía naquelas sociedades agrícolas onde, cando non se atopa unha explicación razoada, aparecían os deuses e os santos que todo o resolvían por obra e gracia da fantasía, como aquel tal Narciso, un mozo de inigualábel beleza, tan orgulloso que só de si mesmo estaba namorado, e un día, contemplándose nas augas dun regato, tanto se marabillou que, querendo bicarse, caeu e afogou. E como lembranza e advertencia do seu orgullo, naquel mesmo lugar naceu a flor que leva o seu nome.

Sen deternos en todos os mitos que tratan de aclarar isto da chegada e a permanencia das flores, hai casos que son claros exemplos de como unha boa narración era convincente sen necesidade de ser lóxica, como a que nos fala de Atis un pastoriño que estaba ó coidado do gando cando cadrou a pasar por alí Cibeles, a deusa nai da natureza, quen ó velo quedou tan engaiolada da súa beleza que lle ofreceu ser o garda do seu templo a troco de manterse puro e casto. O rapaz aceptou e ocupou tan privilexiado cargo a carón dun manancial que atraía ós devotos de toda a redonda, cando se atopou con unha fermosísima ninfa, de quen se namorou perdidamente e por quen sentiu os impulsos que lle facían esquecer a promesa que lle fixera á deusa. Durou pouco o seu idilio, pois Cibeles, culpando do pecado á fermosa ninfa, fixo que esta morrese. Angustiado por non poder gozar da súa amada, Atís chorou amargamente a súa falta e, nun intre de desesperación, emasculouse con un coitelo de pedernal. Segundo nos contan os mitos, do seu seme e sangue vertidos no campo naceron as primeiras flores da primavera. Por iso, entre o quince e o vinte e sete de marzo celebrábanse festexos no seu honor, con procesións nocturnas que lembraban o padecemento do infausto amante e o perdón outorgado pola deusa nai.

Cando o Cristianismo substituíu os vellos ritos e costumes, o milagre da primavera produciuse durante a crucifixión de Cristo, cando sobre aquel lugar ermo e de morte, caeron unhas gotas do seu sangue e delas naceron unhas violetas.

Non menos fantasiosa é a lenda de san Xurxo, aquel cabaleiro andante que, entrando nunha cidade sometida por un dragón que esixía un tributo de doncelas para alimentarse, segundo os cristiáns ortodoxos en Beirut e segundo os cristiáns católicos en Silena, na provincia romana de Libia, despois de darlle morte ó monstro e liberar a unha princesa, do sangue vertido pola besta naceu unha roseira, facendo que este santo, a quen incluso os musulmáns veneraban como profeta asegurando que a súa tumba estaba na mesquita de Mosul, tamén contribuíse ó florecemento da primavera.

Como queira que sexa, o certo é que as flores saen co sol e coas as augas que regan as plantas, pero eu seguirei apreciando a florida fantasía dos mitos.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

TERREMOTOS

Por Pepe de Rocaforte

Baixo esta ponte de Coria pasaba o río Alagón

Vexo na prensa a información sobre un terremoto que se produciu na localidade de Sarria hai cousa dunha ou dúas semanas. Case sempre miro o xornal cun certo atraso, a non se tratar de noticias de máis alcance, e este sismo lugués non foi ó parecer unha erupción de moita importancia, producíndose ademais a eso das cinco da tarde, circunstancia que lle resta moito dramatismo ó caso.

Pero esa información tróuxome á memoria outro terremoto, este da máxima gravidade. Refírome ó tremor que se produciu en Lisboa o día un de novembro de 1755, sobre o que escribiron Voltaire e Rousseau, entre outros. O reverendo Charles Davy, inglés residente daquela en Lisboa, contou que nunca se vira unha mañá tan fermosa como a do día un de novembro. «O ceu estaba sereno e claro e non se advertía o mínimo sinal do que se aproximaba, que ía converter a cidade nun escenario do máximo horror e desolación»

Á parte da lectura duns opúsculos (e un poema) de Voltaire, naquel tempo eu non vira nin oíra máis nada sobre o terremoto de Lisboa. Para me interesar un pouco pola súa historia tiven que chegar un día de primavera a Coria e ir dar un paseíño pola vila, guiado por un compañeiro de traballo, que de quen primeiro me falou foi do “Bobo de Coria”.

A historia, segundo el ma contou, dicía pouco máis ou menos así: Cando se produciu o terremoto de Lisboa, o caso máis curioso que se produciu na cidade foi o que Pascual Madoz refire no seu “Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España”: «Tendo cambiado de curso o río Alagón, separándose do seu anterior álveo 120 varas...» E, como vostede supón, e supón ben, desta separación foi culpable o terremoto de Lisboa, que deixou en seco o cauce polo cal circulara ata entón o río ós pés da cidade, por debaixo dunha fermosa ponte de pedra á beira da cal ía todos os días do ano un mozo, provisto dunha cadeira para esperar sentado, a vixiar o regreso do río ó que anteriormente fora o seu curso natural. E seica ese mozo pasou desde entón a ser coñecido como o “bobo de Coria”.

Pero, chegado a este punto da narración, preséntaseme un pequeno problema: Para confirmar a historia funlle botar unha ollada á wikipedia, onde puiden ler que, efectivamente, na cidade existiu un mozo alcumado “o Bobo de Coria”, pero tratábase dun bufón que acabara na corte do rei Felipe IV, e que quedou retratado para a posteridade nun lenzo de Velázquez.

Outra consecuencia do terremoto de Lisboa ó seu paso por Coria foi a ruptura e caída da cúpula da catedral, que causou a morte a vinte e unha persoas. Cando pasei por Coria unha segunda vez, o primeiro que fixen foi ir ver o templo, no cal a nova cúpula estaba en perfectas condicións. O que si me fixeron ver foron as fendeduras e gretas da parede posterior do edificio, das que tirei unhas fotografías que agora, como era de temer, non encontro na casa. Aquelas fisuras non parecían presaxiar nada bo no referente á conservación do templo. Certo que esto dígoo vinte e seis anos despois da miña última visita a Coria, e vinte e seis anos son moitos anos de deus para nese tempo non se ter feito as necesarias reparacións.

 

Graffitis ou pintadas

 

O graffiti é o herdeiro das pintadas aquelas feitas con brocha ou spray  proclamando que “Mancha a parede pero franquea o camiño”. É un italianismo que se está impoñendo, por ese amor que lle temos ós vocábulos estranxeiros, pque se refire máis ás marcas a rotulador ou rascando na parede para sinalar o noso paso ou anunciar onde estivemos con frases do tipo fulano estivo aquí, sobre todo cando visitamos un lugar turístico, aínda que a ninguén que fose despois de nós á Alfambra ou a Torre de Pisa lle importaría; aínda así, ese turista posterior tamén deixará o seu sinal, aínda que só sexa por imitación. E cantos máis garabatos maior demostración de lugar amplamente visitado. Agora, a moda e a tecnoloxía, permítenos sacar un selfie para poñelo no facebook e que nos dean un like.

Polo menos este moderno sistema non mancha as paredes ou as garitas de garda onde os recrutas deixaban constancia do seu paso pola mili indicando o seu lugar de orixe e a súa quinta. Outros paneis onde era un pracer grafiar eran as portas dos retretes e as cabinas dos ascensores, con chistes obscenos e mensaxes seudofilosóficas, para amosar, con frases curtas, directas e claras, as profundas reflexións que nos invadían nun momento de intimidade.

Remontándonos á antigüidade, xa os exipcios deixaban os seus xeroglífos nas paredes dos templos, maiormente para solicitar algún favor dunha divindade, un costume que se transmitiu vía Grecia e se mantén nalgún dos actuais santuarios galegos, con pintadas e placas invocando a intervención do santo do lugar ou simplemente para dar grazas polo favor recibido, facendo certo iso de que as palabras lévaas o vento pero o escrito permanece.

En Pompeia apareceron máis de once mil graffitis e pintadas conservadas baixo a lava do Vesubio, polo que sabemos que os romanos usábanos como propaganda política, como medio de insulto a algún inimigo, para sinalar as argalladas de alguén ou para aconsellar. Moitas destas mensaxes eran sentencias e refráns, como a que dicía: “Un problema pequeno faise grande se o ignoras”, a cal pode seguir aplicándose hoxe en día, pero tamén había algún para sinalar un mal costume: “Pagarás polos teus trucos taberneiro. Véndesnos auga e quedas co viño”; sen faltar acusacións directas: “Atimeto preñoume”.

Grazas ós graffitis sabemos como pensaban e que lles preocupaba ós exipcios, pompeianos ou os paisanos de calquera época. Por eles tamén se confirmou que a erupción do Vesubio foi en outubro e non en agosto, como se pensaba, a pesares de atopar restos de froitas propias do outono nalgunha casa, e todo grazas a unha pintada que se pode traducir como: “O dezasete de outubro deu renda solta á súa fame ata encherse”.

Os graffitis, que polo xeral dan unha idea de indecencia e sucidade, tamén os facían persoas cultas, como Balzac, quen deixou a súa marca nun templo de Exipto para que a historia lembre as súas andanzas como turista.

Máis recentemente, Eugene Cernan, o último astronauta que pisou a Lúa, tamén grafitou sobre o chan do satélite as letras T.D.C. que veñen sendo as iniciais da súa filla, e alí permanecen para que algún día, algún guía turístico, nolo sinale como o primeiro graffiti que se fixo na Lúa.

 

Francisco Ant. Vidal

Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).