Lectura de Un ollo de vidro

Contábanos o amigo Xulio como, en certa ocasión, estando en Madrid arredor do Día de Defuntos, quixo ir ó teatro para ver o Don Juan Tenorio, levado por ese ritual de asistir á inmortal obra de Zorrilla en tales datas, tan chea ela de ripios e tan coñecida incluso polas persoas menos atentas a estas cousas da literatura; e como a douscentos metros do despacho de billetes foi abordado por diferentes revendedores de entradas asegurándolle que ía telo difícil para encontrar unha butaca cómoda. E si, a pesares de ser un día de semana o teatro estaba abarrotado.

Arredor do primeiro de novembro celébrase en toda Europa a entrada ó inverno con diferentes manifestacións, tal esa do Halloween, tan arredada da nosa tradición, onde só nos fai gracia ver ós cativos disfrazados de zombis e outros monstruiños máis propios doutras latitudes e doutras literaturas, cando nós temos aquí sacaúntos, meigas, homes do saco ou alarbios que poden dar tanto ou máis xogo ca aqueles.  A mesma esencia do Samaín irlandés é despedir o tempo de sol para entrar nun de frío, que nosoutros celebramos cos populares magostos, a ser posíbel a carón do lume da lareira.

Hai un par de anos, o dous de novembro, o museo de Pontevedra tivo a boa idea de facer unha dramatización da obra de Castelao Un ollo de vidro, para conmemorar o centenario da súa publicación, onde un finado, gracias ó ollo que non lle puideron comer os vermes, é quen de ver, criticar e cavilar dende a Outra Vida sobre o que pasa nesta.

O ano pasado, retomando esa idea, varias asociacións culturais decidiron unirse para facer unha lectura pública da mesma ó luscofusco da véspera do Día de Todos os Santos, e a idea parece que vai callando ano tras ano, á fin os finados que nesa historia aparecen, como as ánimas galegas, están penando polos males que fixeron e tratan de remedialos, sen necesidade de chuchar o sangue ou facer trasnadas.

Non estaría de máis que tamén nos centros de ensino se lle dese lectura a esta peciña que non supera as vinte páxinas (na edición que eu teño), onde se reflexiona sobre o humor, como vemos e entendemos a sociedade, quen son os vampiros e quen as pantasmas, que, a verdade sexa dita, a día de hoxe sabemos máis deles pola televisión, o cine e outros medios, ca dos moitos tipos de ánimas que enriquecen o noso folclore.

Certo que incluso as tradicións máis arraigadas se van perdendo ou modificando ó largo dos anos, para cederlle o paso a outras que entran como no seu día entrou a pataca na nosa dieta, pero o que non se pode perder é a esencia do significado desta celebración onde, en palabras dos etnógrafos Mariño Ferro e González Reboredo, coas nosas ánimas créase unha ponte entre este mundo e o Alén, desmentindo a morte como un punto final.  E iso é o que lemos nesta ficción, onde se nos recorda a nosa relación co Máis Aló, agora que comeza o inverno climatolóxico.

E dado que a obra de Castelao segue tendo vixencia, celebro que se comparta e relea, que nos riamos á conta dun finado que non deixa de cavilar sobre o divino e o humano, á fin é moito máis divertida ca esas outras trasnadas de importación.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

 

 

 

Un aspecto amistoso

 

Por Pepe de Rocaforte

 

       

     Os comportamentos que nos inducen a relacionarnos dunha ou doutra maneira coa xente, seguindo pautas que o paso do tempo fai variar na busca dos modos máis eficaces para acadar determinados obxectivos, non deixan de ser curiosos a pouco que nos paremos a observalos.

            Ocórreseme esto despois dun tempiño no que me parei a observar os movementos de algunhas persoas nunha situación, desgraciadamente moi habitual, como, por exemplo, a petición de esmolas pola rúa.

            Desde aquela época que os nosos escritores de fins do XIX e principios do XX reflexaron (de reflexar: no espello ves o reflexo da túa figura) autores como Valle Inclán e outros que non me veñen agora á memoria, desde aqueles eivados que expoñían as súas chagas e miserias á consideración dos festeiros que subían polas beiras dos camiños ata a igrexa ou ermida onde se celebraba a festa do patrón. Ou aqueles outros que tiñan un día á semana,  polo xeral inamovible, para chamar á porta do seu “provedor habitual de esmolas”, que socorrese polo amor de Deus as necesidades do esmoleiro.

            Empeceime a fixar naqueles situados moitas veces na porta dunha igrexa ou dun supermercado, posto que habitualmente conservan dun día para outro como da súa propiedade, e que, á parte do seu aspecto, mostran diante de si un cartón no cal refiren a súa situación: «Sen traballo. Teño catro fillos e a muller enferma». E similares.

            Outros, máis concisos, entre os cales vin algúns que manteñen un texto pouco habitual, como un que vexo a miúdo cun cartel que di, escuetamente: «Son do Burgo de Osma». Ou de Vitigudino. Paréceme que dá igual, pero tal vez non.

            Entre os que recentemente máis me chamaron a atención fixeime en dous innovadores. O primeiro un home de entre corenta e cincuenta anos, ben vestido, de palabra convincente, que se me achegou na estación de ferrocarril de Compostela co relato de que ía para a Coruña e baixara un par de minutos a estirar as pernas polo andén onde, sen el se dar conta, alguén metéralle a man no peto da chaqueta e mangáralle un par de billetes de cinco euros que alí levaba. Nun dos petos do pantalón quedáranlle outras moedas soltas, pero para mercar un novo billete á Coruña, onde o esperaba a familia, faltábanlle dous euros. Se eu lle puidese facer o favor....

            Eu tiña o convencemento de que o que aquel señor me contaba non era verdade, pero deille os dous euros que me pedía, molesto comigo mesmo porque cando levaba dez pasos andados entre a xente que enchía a estación, pregunteime como non se me ocorrera dicirlle que o acompañaba á taquilla e alí, entre o que el levaba e os meus dous euros, collíalle o billete. É unha escusa que brindo a quen intente saber como respira o peticionario.

            O outro caso déuseme hai uns días ó comenzo da Rúa Real da Coruña, xunto á esquina do Teatro Rosalía. Eu subía do Rego de Auga e observei un home que viña pola calexa de Agar. Observeino porque ó pasar á miña altura,  o home detívose e púxose a mirarme a un par de pasos de distancia. Detívenme tamén e repetín a frase que máis utilizo nestas ocasións (verdadeira, ademais): «Perdoe vostede, pero non sei se nos coñecemos. Teño unha memoria pésima e son escasamente fisionomista. Tenme que desculpar».

            O home, non moi alto, tiña un aspecto chamémoslle común. Calculeille uns sesenta-setenta anos, (e non me equivoquei moito, porque me dixo que se xubilara había uns vinte anos, pero os que andaran ó mar, coma el, xubílábanse antes e a inflación reducira máis os seus ingresos). Logo preguntoume se eu xogara ó fútbol, porque a miña cara facíaselle coñecida, ¿non tería xogado por un casual nun equipo da liga da Costa, quizais o Unión Club de Cee? No ano setenta el xogara nun equipo da terceira división. Díxenlle que non sabía, eu nunca practicara ningún deporte.

            Así continuamos conversando un pouco ata chegar un momento en que o bo do home non sabía por onde seguir. Xa me contara que vivía nun cuarto alá polos Mallos, que lle cobraban catrocentos euros ó mes, que ben sabemos que non chegan a nada e menos aínda se contamos que nin sequera o deixaban lavar a roupa no cuarto e tiña que gastar os escasos cartiños que lle quedaban a fin de mes para lavar a roupa nunha desas tendas que hai agora que, por riba, tes que facelo todo ti aínda que non saibas como funciona a cousa.

            Chegou o momento de entrar ó touro, pero o bo do home continuaba sen acabar de se decidir. Daquela botei man ó peto e curiosamente atopei un par de euros. Púxenllos na man a Modesto (xa me dixera o seu nome) e despedinme del cun ¡Ata pronto, amigo!

            De camiño para a casa ía a pensar que debo ter aspecto de doadamente abordable, capaz de aceptar calquera historia de máis ou menos que lle veñan contar.