DOUS ARMENIOS EN LISBOA

Por Pepe de Rocaforte

     

                                   William Saroyan

   En maio de 1949 un armenio nacido en California chegaba a Lisboa en plena época de esplendor primaveral. En Belem, no Algés, en Santo Amaro de Oeiras, nos xardíns do Estoril, as flores eran unha labarada de vida en eclosión, pero o recén chegado pasa de largo sen velas, coa única preocupación de cambiar diñeiro por fichas e instalarse canto antes diante dunha das mesas de xogo do Casino do Estoril.

         Xoga, e perde. Ou gaña, e volve perder. Á hora de cerrar o Casino regresa a Lisboa, unhas veces só, outras acompañado dunha moza, diferente de cada vez. Do outro lado do Atlántico quedaban dous fillos e unha muller da que se acaba de divorciar.

        O  viaxeiro, escritor de profesión, hospédase no Hotel Avís, onde outro armenio, multimillonario nacido en Erzurum, cidade da Anatolia Central, hoxe en Turquía, ocupa toda a planta principal. Os dous estranxeiros, apátridas,  «non había un país ó que puidésemos chamar noso en toda a xeografía» , encóntranse, saúdanse e cean xuntos.

         Durante a cea falan en armenio. O maître achégase á mesa ocupada por eles e serve o viño a modo, a orella atenta. O armenio nacido en Erzurum observa con ironía os seus movementos e dille ó armenio nacido en California: «prosiga vostede falando no noso idioma. Quero que este individuo oia como soa. Páganlle por dar informacións de canto eu digo. A ver que información vai enviar hoxe...»

        Este encontro dará como resultado un conto, "O Asirio", que forma parte de “O Asirio e outras historias”, e un texto incluído en “Cartas desde a rue Taitbout”, libro cun curioso subtítulo: "Non vaias; pero se tes que ir saúda a todo o mundo".

   

                                         Kalouste Sarkis Gulbenkian

    O home que xogaba no Casino do Estoril, William Saroyan, continuou viaxe a París poucos días máis tarde. O que ocupaba toda unha planta no mellor hotel de Lisboa, a onde chegara en 1940 fuxindo da Segunda Guerra Mundial, Kalouste Sarkis Gulbenkian, permanecería na capital portuguesa ata a súa morte, producida seis anos despois.

       Estes días, despois de lembrar hai unha semana a Herminia Borrell, a coruñesa que durante seis anos fora a súa nora, volvinme lembrar desta personaxe, alcumada no seu tempo “Mister cinco por cento”, sobrenome que, porcentaxe arriba ou abaixo, tamén me trae á memoria algúns feitos e figuras, seguramente menos recomendables ca el, da máis recente política española.