...E non me comas a man

 

 

Unha vez soltadas as amarradas, no momento en que o barco emproaba a saída de porto, un mariñeiro acercouse á popa e arroxou un anaco de pan dicíndolle ó mar “come o pan e non me comas a man”.

O mundo mariñeiro é un mundo cargado de crenzas que arrastramos dende tempo inmemorial e dende o mesmo momento no que comeza a construción do barco. Os gregos, colocaban unha moeda na quilla para pagar con ela a Caronte, quen se encargaba de guiar as almas dos finados polos sendeiros do Máis Alá; e os viquingos facían outro tanto pensando nos seus deuses mariños. Hoxe tamén hai qun mantén o costume, pero o que máis lle importa ós mariñeiros é portar o escapulario da Virxe do Carme, baixo a crenza de que así serán rescatados das profundidades en caso de naufraxio.

Contra os perigos do mar temos ó largo de toda a costa, dende Ribadeo ata santa Tegra, unha serie de advocacións a quen podemos pedirlle protección, xa sexa con oracións a modo de cantigas ou con rituais como o de virar unha tella, trocar a posición dunha imaxe ou a cruz dalgún cruceiro para que o vento propicie a chegada a porto. Case todos con pregarias e cerimonias que nos veñen de antigo, costumes que xa había en tempo de gregos e romanos e que nós, herdeiros do pasado, seguimos aplicando, acondicionadas ás novas crenzas.

Hai un par de anos, nun barco que nos levaba a Ons, sorprendémonos cunha restra de allos que o buque levaba ben á vista sobre a cabina do patrón, como noutro tempo tamén se colgaba das redes para espantar os malos fados e propiciar unha boa pesca, porque as divindades que nos gobernan son moi caprichosas e resentidas, e para exemplo temos ó infortunado Odiseo, quen por defenderse de maligno Polifemo, foi castigado a vagar polo mar durante dez anos, sen que os ventos da fortuna o retornasen á súa casa.

Uns días despois de ver como aquel mariñeiro tiraba o pan por popa, faláronme de moitos dos usos aprendidos dos nosos antepasados, como o de derramar aceite sobre o mar cando este se embravecía, non deixar subir abordo a un cura con sotana nin transportar cadaleitos, ou non saír ó mar en datas como Venres Santo ou o día de Todos os Santos para non atraer o mal fado. E se os gregos derramaban un copo de viño sobre a proa dun barco acabado de construír, como ofrenda ós seus deuses, nós, hoxe en día, rompemos contra ela unha botella de champaña, máis por rutina ca por invocar a ningunha divindade. Aínda que, segundo me contan, na botadura do Costa Concordia, aquel que encallara en Italia no 2012, a botella non rompeu, o que lle dá máis valor ó costume, á superstición e ós supersticiosos.

Tamén aquel mariñeiro que arroxara un anaco de pan pola popa, algún tempo despois, en plena faena, esbarrou e a punto estivo de caer pola borda, con tan boa sorte que puido agarrarse dun cabo e nin sequera mollou os pés. Asegura quen tal viu e xustifica quen niso cre.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado no especial das festas de Ribeira 2024 de La Voz de Galicia).