sábado, 12 de abril de 2025

A carnívora divindade



O Abel ese da Biblia nunca me caeu ben, sempre o tiven por un lacazán, sen máis preocupación ca mirar que non se lle perdesen as ovellas, e para iso seguro que tiña algún can que lles botase un ladrido mentres el tocaba a frauta. Pola contra, Caín, pasaba o día rompendo o lombo, dándolle ó sacho verán e inverno, ventase ou chovese. Xa coñecedes o conto, ó primeiro éralle doado sacrificar algún carneiro de cando en vez para proveer ó seu deus de proteínas e ácidos graxos, mentres que o segundo, tras pelexar coa incerta climatoloxía, que non sempre lle permitía encher o hórreo, ofrecíalle a deus unha dieta vegana; e aí comezou a primeira discriminación por antipatía na historia da humanidade, o gandeiro cada día era máis favorecido e o labrego era máis pobre.

O que lle faltaba saber a Caín era que a divindade, en todas as relixións, é de ampulosos gustos carnívoros. Non hai máis que ver aquelas grandes hecatombes de cen bois ben cebados que os gregos lle dedicaban ás súas divindades, todo un dispendio que ó final tiñan que aproveitar os sacerdotes e devotos máis fieis para non desprezar tan abundante churrascada. E, como a historia nos vén demostrando, ó final, os representantes da divindade herdaron os gustos dos seus representados, non sei se por vontade ou por obriga, e o que aqueles non comían papábano estes.


Eses sacrificios de animais, verdadeiros sacrificios económicos para  devotos e penitentes, elevaba ó ceo gorentosas volutas de fume que para os deuses era suficiente manxar, co que os seus intercesores fóronse acostumando a quedar coa grellada sobrante ata aborrecela. Así, a cousa foi evolucionando e acordaron que tamén se podía ofrecer o animal vivo (para un cocido ou para a cría en granxa), ou outros elementos dependendo da época do ano, tal trigo, millo ou bocois de viño, para que os mediadores fixesen con el o que mellor lles prestase. Aínda non queda lonxe aquel tempo en que por Pascua, para dirimir o pecado orixinal, era costume que cada muller lle doase unha ducia de ovos ó párroco.

Agora, tras a Semana Santa, cando visitemos ós nosos santos benfeitores en romarías na Conlleira, en Tállara, Noia, Corrubedo, no Son ou en Louro, pode que nalgunha aínda se estile o das poxas ó remate da misa maior, onde outrora o momento estelar era cando se poxaba un bo galo de curral ou uns lacóns, para que o santo, aínda que non vaia comelo, nin el nin os seus intercesores, agradeza dalgún xeito esa aportación para beneficio do santuario, a fin de mellorar a celebración da festa e o ornato do templo.

Agora xa quedan moi poucos lugares onde se fagan esas poxas e os devotos prefiren botar unhas moedas na boeta para que os intercesores non perdan os bos costumes, e o que antes se ofrecía en especie agora faise por boca interposta nalgún restaurante reservado. Aínda este ano, visitando co amigo Afonso o santo Antón de Ábedes, en Verín, a quen noutro tempo lle ofrecían os chourizos da matanza, no momento de xantar, no mesón onde nos atenderon tamén tiñan reservado un bo cocido para os cregos que viñan de oficiar na capela do santo. Ese día tamén nós comemos coma curas.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

sábado, 5 de abril de 2025

O difícil camiño cara a igualdade

A pesar de tanto energúmeno que aflora como os toxos na primavera, Xulio contempla o porvir con esperanza. Di que a pesares dos contratempos que sempre houbo, a cordura (ou o remedio menos malo) acabou impoñéndose e todos, sen distinción de xénero, temos os mesmos dereitos, aínda que haxa quen pretende seguir poñéndolle freo.

Pero non todo o mundo é tan optimista, e os que acaban dándolle a razón pregúntanse cantos non quedaron no camiño por reclamar o que agora temos por dereitos irrefutábeis. Cantos pasos atrás non se dan antes de dar un para diante.

É moi significativo como, na volta de menos de cen anos mudou a maneira de pensar e de relacionar a homes e mulleres. O mesmo Xulio poñía como exemplo cando, convalecente, recibiu dun amigo un ramo de flores cunha tarxeta para desexarlle unha pronta recuperación. Trinta anos atrás a ningún de nós se nos ocorrería mandarlle flores a un varón, pois corrías o risco de que che desen con elas na cara.

Pouco a pouco, imos entrando na cordura sen eses conceptos arcaicos que dividían a sociedade entre machos e submisas, e aínda que xa non se estila o de apartarlle a cadeira a unha rapaza para que sente, aínda hai camareiros que seguen traéndonos a conta ós homes, como se elas non tivesen con que pagar. Nunca esquecerei a sorpresa que se levou un amigo ó ver a unha muller fumando unha “Faria” cando a única muller que metía un cigarro na boca era a ousada Sara Montiel mentres agardaba polo home que ela quería, pero claro, esa era unha descarada.

Outro tanto pasaba coa bebida. Lembrabamos a unha veciña con fama de borracha, a quen as charangas do entroido lle cantaban: Ai muller miña non bebas viño,/ que che hei mercar uns zocos para pés tan finos./ Ai non meu maridiño/ non quero zapatos nin quero zocos/ e veña viño prós nosos corpos. A esta muller ninguén a trataba con amabilidade nin lle daban creto ó que dicía, aínda que nunca a visen cambaleando. Un trato moi distinto ó dispensado ós homes, incluso cando chegaban á casa facendo eses.

Falábamos, a conta deses costumes a erradicar, e tamén desas cantigas populares que sempre tivemos na boca zumegando un machismo desnortado, “os amores da  muller/ sonche como os da galiña,/ en faltándolles o galo/ a calquera polo se arriman”; e agora (nunca é tarde) dámonos conta de que non é eticamente plausíbel andar con tales rimas que algún día fixeron gracia, cando non nos decatábamos do machismo que encerraban. Só hai que lembrar o popular Caneco que todos coreamos algunha vez, xogando con palabras de enganoso significado. Cantigas para rir ou para escandalizarse, a pregunta que se facía o amigo Xulio era como se explican estas cantigas nos centros de ensinanza, porque tamén forman parte da literatura popular, e non é prudente borralas dos cancioneiros aínda que se botasen, moitas veces, a modo de mofa e escarnio.

Hoxe ningún estudante entenderá co vello efecto acusador aquela outra que di: “O pexegueiro florece/ e bota follas a desdén,/ estou contigo rapaz,/ mentres outro non me convén”. Porque noutrora só o home podía presumir de conquistas e ela había de conformarse co que lle chegase.

  Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).