Refuxiados climáticos

              

Esta semana pasada, mentres a península sufría unha vaga de calor asfixiante, como poucos veces se ve por estas terras, o meu amigo murciano cruzou a dura estepa castelá para acollerse á suave brisa arousá e eu tiven o pracer de demorar unha tarde sentado sobre as pedras dunha fervenza en sombra.

Unha das razóns que tivo quen inventou a sesta, non foi botarse a durmir despois dunha enchente, senón afastarse das calores da primeira hora da tarde no fresco dun cuarto en penumbra, reservando enerxías para os relaxantes saraos baixo o luar.

Un dos síntomas de que o verán xa está aquí, é pasar pola autovía da Barbanza, ou a de Noia, un venres ou un domingo, e comprobar a cantidade de coches que van e veñen ás praias fuxindo, moitos deles, da calor que desprenden as milenarias pedras de Compostela. Cada ano sube máis o termómetro e hai máis tráfico.

A cousa non queda aí. Xa veremos cando cheguen xullo e agosto e se xunten ós nativos todos eses refuxiados climáticos que foxen da meseta, dos fornos do Mediterráneo ou das caldeiras do interior de Galiza para acollerse á frescura das nosas latitudes, coas dúas caras que este turismo trae, moito consumo hostaleiro (ademais dalgún simpa) e a conseguinte subida de prezos que rara vez baixan cando marchan os veraneantes e volven os xerseis de lá.

Os analistas e videntes que todo o auguran, aseguran que co cambio climático o turismo, que ata agora invadiu, principalmente, as costas mediterráneas, desprazarase cara ó norte, como se facía no século XIX, cando non estaban de moda as praias e a realeza, coa raíña Sabela e todos os seus adláteres, procuraba un refuxio fresco en Santander e San Sebastián. A mesma raíña que o erguerse da modorra estival tivo que deixar a coroa e cruzar a Francia tras a revolución de 1868. E agora o seu tataraneto tamén abandona o deserto de Dubai para sentir a brisa das nosas rías.

Os augures prognostican que se a temperatura segue aumentando, a finais do presente século os lugares turísticos de preferencia deixarán de ser as illas e o sur e leste peninsular, onde o turismo pode caer máis dun sesenta por cento; co que toda esa xente irase achegando a nós, procurando un clima máis soportábel, e as aldeas comezarán a empregar man de obra, primeiro para reconstruír e logo para atender a todos eses milleiros de refuxiados climáticos que, no seu mes de vacacións, procuran un lugar onde descansar sen os abafos que dá soportar corenta graos á sombra. Sempre e cando non se invadan os camiños por onde pasear entre árbores co rumor das ondas de fondo con casas e edificios en primeira liña con vistas ó mar. Xa veremos en que dá a xestión da costa que tanto demandou a Xunta. E é que aquí todos falan das vistas, sen decatarse de que se aprecia moito máis ese airiño que se levanta polas tardes e calma os sufocos estivais cando non hai muros interpostos.

Pero dada a vaga de calor destes días, esperamos que este refuxio de frescura non se acalore progresivamente. Na praia subiu tanto a temperatura da auga que xa non se ven pateiros queimacasas. Tamén eles deberon procurar outro refuxio máis fresco.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

 

 

Cheiro a fume

Tras a longa experiencia que temos sobre incendios forestais, o cheiro a fume é o máis alarmante que sufrimos, sobre todo agora que empeza o tempo da calor, das grelladas, das cacharelas e das noites ó resío. Distinguir o fume de lecer do perigoso non sempre é doado.

O ano pasado por estas datas revolucionouse o meu barrio cando alguén quixo facer unha sardiñada a altas horas da noite, e o espeso fume alertou a veciñanza. Como queira que sexa, o primeiro síntoma de alarma dun lume éntranos polo nariz, e cando chega a dentro da casa, é porque xa é consistente e pode ser necesario mobilizar a bombeiros, policías e afectados.

 Agora que empeza o verán e hai que pedir permiso para queimar herbas e restrollos, cando na prensa nos lembran que ano tras ano estamos batendo o récord de temperatura e de secura, despois de que nos alarmaron contra os incendiarios coa premiada película de Oliver Laxe, acoden os medos de sempre ós incendios forestais. E non é o meu temor porque teña extensións de monte, que non as teño, pero si porque despois dun incendio, á ruína que significa as árbores e matogueiras queimadas súmanse, con máis frecuencia da desexada, un reconto de perda en plantacións, animais, edificacións e incluso vidas, ademais da erosión cando chegan as chuvias que arrastran todos eses aluvións de terra e cinza ata os bancos marisqueiros que son unha das principais fontes da nosa economía.

Por iso fixeron a semana pasada ese simulacro en Rianxo, movendo a máis de cen persoas para coordinarse en caso dunha desas catástrofes que non só son negativas para as xentes do lugar, senón para todos, porque acaban influíndo na economía.

Prevencións e precaucións á espera de que a electrónica, que xa leva anos usando dos seus medios para detectar fumes perigosos nos fogares, poida facelo tamén nos montes. Son moitas as casas, oficinas e almacéns que teñen instalado algún sistema de detección, pero no monte non é tan doado, aínda que si posíbel, o cal pode prevernos antes de que o lume ameace con cobrar dimensións catastróficas.

A este sistema, os expertos chámanlle nariz electrónico. O funcionamento é moi simple, unha célula fotoeléctrica colocada dentro dunha caixa con regañas varía a súa sensibilidade luminosa cando entra o fume e fai saltar a alarma. O inconveniente é que nun incendio con pouco fume, o sistema tarda en detectar o perigo. A esperanza está nuns sensores chamados iónicos, máis caros pero moito máis eficaces, pois incluso detectan o lume antes de que haxa un fume visíbel. Un sistema doado de instalar no que xa hai empresas traballando, e poden detectar un lume antes de que suba a unha árbore. Este sensor é capaz de distinguir se o fume e dunha cacharela da noite do Sanxoán, dunha churrascada nocturna ou dun conato de incendio.

E se ben é bo saber que hai persoas dispostas a intervir mentres a maioría estamos de vacacións ou tirados á bartola, supoño que a instalación destes aparellos para detectar o mínimo olor a queimado, pode supoñer un grande aforro en material técnico e humano, permitindo chegar ó foco do incendio tan axiña, que cun caldeiro de auga poderíamos solucionar o problema sen acender ningunha sirena. 

Francisco Ant. Vudal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).

 

Especies invasoras

     

¿Que sería de nós sen as patacas que acabaron convertidas en produto autóctono e insubstituíbel dende o punto de vista culinario? ¿Que valor ten unha caldeirada, un cocido ou uns ovos fritos sen elas? Aínda estou por ver que algún afamado cociñeiro faga a empanada milla de patacas. Dous produtos foráneos pero tan integrados na nosa dieta coma o lacón con grelos ou a caldeirada de raia.

Sen embargo, cando frei Rosendo Salvado agasallou a Montero Ríos cuns exemplares de eucalipto, para a súa finca de Lourizán, onde tiña a garbo coleccionar plantas de todo o mundo, nin se imaxinaba que se abrirían grandes debates sobre a praga en que se converteu o seu cultivo. Naquel momento era unha árbore tan curiosa, que o político contratou a Ovidio Murguía para que llos inmortalizase por medio dos pinceis. E que ben estariamos se non houbese tantos enchéndolle o ollo ós depredadores medioambientais.

A historia da flora e fauna, unhas veces invasora e outras invitada de luxo, remóntase ó principio da humanidade, traendo e levando dunhas terras a outras aquilo que nos parecía máis exótico ou máis necesario. Cos romanos entraron moitas árbores antes descoñecidas, pero igualmente nós trouxemos e levamos a América todo tipo de plantas. ¿Que pasaría se nos sacasen os tomates da dieta ou os kiwis e aguacates para as sobremesas? E agora, coa primavera reverdecendo os campos, dubidamos de ata onde podemos pisar un verme ou arrincar unha flor, cales son dignas de protección e a cales debemos extirpar polo ben da natureza. A lista de plantas e animais foráneos é longa, por aí andan as velutinas, as algas xaponesas ou ese picudo roxo que dende o sur de Asia chegou ata a Barbanza para que as súas larvas acaben con todas as palmeiras.

Hoxe hai unha campaña para erradicar os plumachos oriúndos da Pampa arxentina, que algún día adornaban a mediana da autopista entre A Coruña e Santiago, onde moitas persoas, con grande risco para as súas vidas, paraban para arrincar algunha a fin de engalanar algún floreiro. É o que teñen esas herbas e arbustos alleos, que nun principio parécennos exóticos e acaban sendo unha praga, como as acacias, tan adaptadas a nós que ata as temos por nativas, apreciando esas fermosas flores que tinxen de amarelo as ladeiras barbanzás ó final do inverno. Plantas e animais que, descontrolados, invaden o territorio e atentan contra a fauna e a flora autóctona, pasou con aqueles visóns que corenta anos atrás, fuxidos das súa gaiolas se convertían en voraces depredadores, ou cos cangrexos roxos, que un día foron introducidos nos nosos ríos e acabaron levando a culpa de exterminar os poucos cangrexos indíxenas que aínda quedaban.

O percorrido é sempre o mesmo, primeiro engaiólanos o exótico, e logo convértese nun problema. Outras veces veñen clandestinamente na adega dalgún barco ou pegados ó casco, como unha inocente herbiña ou un molusco que, en chegando á ría despréndese e toma posesión do territorio.

Hai uns meses Xulio tróuxonos a mala nova do achado de planarias, unha especie de verme propio do Pacífico, que apareceu en portos asturianos e ameaza con vir cara o oeste, atraídos polas bateas, pois é un insaciábel devorador de ostras e mexillóns, unha das nosas principais fontes económicas.

Francisco Ant. Vidal

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).