luns, 19 de decembro de 2022

NÉLIDA PIÑÓN E GALIZA

        Por José-Ma. Monterroso Devesa

 

       

            Oriunda de Cotobade é Nélida Piñon, quem figura como “Pinon” na guia telefónica do Río de Janeiro e que nos concedeu umha entrevista, digna de melhores interlocutores, na sua confortável residéncia do Leblon carioca. Natural e vizinha do Río, Piñon polo pai e Cuiñas pola mai, “para mim a vieira é aínda a concha peregrina de Santiago”, dinos a autora em “Finisterre”, um dos treze contos cujo título me deu a surpresa ao abrir polo índice o recém comprado “O calor das coisas” (ed. Nova Fronteira, Río de Janeiro, 1980).

            -O romance que estou fazendo agora é uma grande reflexao sobre o Brasil -comenta-nos-. E eu só pude fazer o meu personagem, o meu livro, só pude exercer essa reflexao sobre o Brasil através da história dum emigrante que deixa a Galícia com treze anos e vem para a América, para o Brasil. (Observe-se como Nélida, que chegou a morar onda nós algum tempo da sua infáncia -que ela reputa mui feliz-, e tem voltado à Galiza com frecuéncia, e entende-se perfectamente com a gente do meio rural com que fala -ela confesou nom ter alternado com a camada intelectual do país e quer fazé-lo na próxima volta-, observe-se como, por fidelidade à fala popular viciada, escreve e di sempre Galícia e case sempre gallego. O cal é resultado lógico da captaçom direita dumha realidade galega espanholizada, mais patetico ese resultado cando o afectado, procedente dumha terra onde se fala umha variante da nosa lingua comum, recorre à lingua alhea a ambos povos para nomear Galiza e o galego).

            Mas nom é esa a única referéncia galega da sua obra. Entre o pouco que aínda conhecemos da produçom de Nélida, ocupa lugar especial “Tebas do meu coraçao” (Livraria José Olympio Editora, Río de Janeiro, 1974), [novela] hoje esgotada no Brasil e que está traduzida em Espanha (1978); e que, nove anos depois, é practicamente desconhecida na Galiza, confirmando a geral falta de inter-relaçom com a pujante cultura brasileira de hoje, aínda menos familiar para o galego do que a vizinha cultura portuguesa.

            -Quando esteve na Galícia no 64, fui tomar contacto com certos aspectos dum mundo arcaico, antigo e remoto. E foi como entrar na minha casa... Eu resolvi reconstruir o caminho francês de Compostela. Depois de vinte e dois días de viagem, cheguei ao Cebreiro, essa porta tao sagrada de Galícia.E vi uma velhinha, toda de negro, conversando com outra velhinha.

            -Eu parei. (Eu sou muito curiosa, sou uma mulher que amo muito o humano) e me aproximei dela. Falava um gallego antigo (Nélida arrasta o “i”). E eu entendi tudo. E chorei de emoçao, como se estiver pisando no território sagrado das minhas origens.

            Asi se expresa. Así é Nélida Piñón. Sorriso aberto e cordialidade profunda. Inteligéncia desperta, dinamismo contagioso e palavra apaixonada dum dos grandes nas letras do Brasil, de tudo o que esta resenha parcial apenas é umha cativa mostra.

            Com ela falámos de muitas outras cousas de interese: o feitiço que sobre ela exerce o mundo céltico; a literatura brasileira de hoje -a sua originalidade e a sua variedade, a sua busca da definiçom do imenso, populoso e mágico país, ou melhor, continente das tres raças (“mágico pela sua cultura sincrética ibérica e negra, africana; e mágico pela atmosfera que a natureza irradia”)... Falámos da incomunicaçom, já aludida, com a Galiza e mesmo com Portugual; da auséncia do prémio Nobel -é só um signo- nas literaturas galego-luso-brasileiras; do compromiso do escritor do Brasil com a conciéncia colectiva do país...

 

(Revista “Escrita”, núm. 2, Dezembro de 1983. À altura, órgao da Asociación de Escritores en Língua Galega).

A entrevista tivera lugar, ano e meio antes, o 16-05-1982, e foi gravada. Aqui tomámos apenas umha parte da publicada que, ao tempo, recolhia só umha parte da gravaçom. Parece óbvio constatar que a entrevistada tivo, nas décadas posteriores, até hoje, umha projecçom de primeiro nível no Brasil, no mundo literário e tamém na Galiza.

 

 

 

sábado, 17 de decembro de 2022

Bécquer e Murguía

    


Se queremos buscar coincidencias de amizade e incluso de colaboración entre eles, así como de participación en proxectos comúns, podemos ver a semellanza de estilo entre algúns versos de Rosalía e as rimas de Bécquer, ou mesmo algúns de Murguía aparecidos por eses anos en La Oliva, de Vigo. Poemas que, tras ser publicados en periódicos de provincias, dábanos a coñecer neses salóns literarios. A propia  filla de Murguía e Rosalía, Alexandra, conta nunha entrevista que, cando ela andaba polos once anos, ía de cando en vez á casa dos irmáns Bécquer para cobrar as colaboracións que facían seus pais.

Sen embargo, ata antes da morte do poeta, un  vinte e dous de decembro de 1870, só atopamos un artigo de Murguía, na revista La ilustración de Madrid da que aquel era o director literario.

Tempo despois de morto Bécquer, Murguía deixará escrito que Rosalía era, con respecto a aquel, máis que a súa discípula (ditos da sociedade machista) algo así como a súa irmá, e tamén que antes de que o andaluz publicase algunha das súas Rimas xa lera Follas Novas. Co que o amante esposo da nosa poetiza trata de poñela, se non por mestra do andaluz (por se alguén pensaba o contrario) ó menos por inspiradora, aínda que un pouco máis adiante xustifica esas coincidencias estilísticas nas lecturas que facían e, seguramente, compartían, de poetas como Heine, a quen consideramos como o primeiro poeta posromántico alemán.

Como queira que sexa, naqueles seráns de discusións poéticas formáronse e moldeáronse moitas das personalidades literarias que hoxe admiramos, máis aló da sensibilidade literaria que os autores tivesen en por si; e, en todo caso, entre o andaluz e os galegos houbo unha boa relación, aínda que Murguía, sempre tan seu, procuraba arrimar a ascua á súa sardiña en canto podía.

Pero para demostrar esa boa relación que o poeta sevillano tivo cos galegos, consérvase unha carta que o autor das Rimas lle mandou ó señor Baena, presidente da deputación de Pontevedra, a mediados da década dos anos sesenta interesándose por unha pensión que se acordara pagarlle a Murguía:

“Usted que es amigo de las gentes de letras y a quien no se ocultará que es de mal efecto que los gallegos regateen a un escritor paisano suyo y que se encarga de ilustrar sus hechos pasados, unos miserables maravedises, espero que interpondrá su influecia para que satisfagan su pensión al señor Murguía, cuya causa no dudo que tanto por ser la de un amigo mío y de un hombre de talento defenderá usted con el celo que le distingue”.

 

 (Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).