Á BEIRA DO LAGO

Por Pepe de Rocaforte

Hai anos o lago de Como exercía sobre min unha atracción que lle achacaba sobre todo á lectura de “Rafael”, a novela de Alphonse de Lamartine, para min un dos puntos culminantes da narrativa do Romanticismo, con cuxa lectura tanto gocei na miña adolescencia.

Falando hai pouco cunha guía de turismo daquela zona da Padania estrañoume o seu descoñecemento da novela de Lamartine, cando nela se pintaba con tanto amor, e ata se lle concedía un papel de case protagonista, ó lago onde ela guiaba as visitas de tantos turistas.

A estrañeza diante deste descoñecemento por parte da guía fíxome ler unha vez máis “Rafael” e descubrir, despois de tantos anos, a miña equivocación: a boa señora non podía relacionar Como co libro do autor francés porque o lugar onde viven a súa historia amorosa Rafael e Xulia, aínda que non moi lonxe xeograficamente, atópase en Francia, na Savoia, non na Lombardía de Italia. Non é no Lago de Como, senón no de Bourget, ou de Aix-les-Bains, onde con toda claridade se sitúa a historia, en grande medida autobiográfica, daquela relación infeliz.

De calquera xeito debo agradecer a este erro o volver ler agora “Rafael”. Aínda que a historia daquel amor imposible resulte difícil de comprender para o lector actual, non deixa de me parecer proveitosa a súa lectura. Entre outras cousas, a min váleme para me decatar da procedencia dunha miña opinión sobre a importancia da paisaxe na obra literaria. Di Lamartine: “Prescindide dos cantís de Bretaña, en “René”; das sabanas do deserto, en “Atala”; das brumas de Suabia, en “Werther”; das ondas bébedas de sol e a tristeza das paraxes abrasadas, en “Paulo e Virxinia”, e non comprenderedes a Chateaubriand, nin a Goethe, nin a Bernardin de Saint-Pierre.” Logo, algúns capítulos máis adiante contrapesa esa afirmación con esta outra: “Unha paisaxe non é outra cousa que un home ou unha muller. ¿Que é Vaucluse sen Petrarca? ¿Que é Sorrento sen o Tasso? ¿Que é Sicilia sen Teócrito?; o Paracleto sen Eloísa; Annecy sen madame de Warens; Chambery sen Jean-Jacques Rosseau? Ceu sen luz, voz sen eco, lugares sen almas. O home non anima soamente ó home, senón á Natureza enteira.”

Agora, para rematar co Lago de Como, pero con outra música, citarei unha novela do ano 1983 que cando foi publicada lle valeu ó seu autor, Ramón Luís Chao, unha certa animadversión por parte dalgúns sectores sociais da vila de Vilalba. A novela sería editada posteriormente en galego por Edicións Xerais, en 2004, cando xa a esas alturas as malquerenzas na localidade natal debían estar esquecidas, anque só fose polo contrapeso dos éxitos musicais de Manu Chao, fillo do autor.

Por certo, o título da obra de Ramón Chao, “O lago de Como”, non se refire ó lugar xeográfico, senón á peza musical dunha descoñecida Giselle Galos, que o rapaz protagonista da novela, trasunto do propio autor, se vía obrigado a interpretar, moi a pesar seu, para exhibir a súa habelencia pianística cada vez que se recibían visitas de xente de certo status na casa paterna.