ÉFESO, DURMINTES E OUTROS

Por Pepe de Rocaforte

 

    

 

A semana pasada, dándolle voltas ó caso dos Durmintes efesios, decateime de que a cidade onde se desenvolvía o relato, a pesar dunha evidente mala sorte ó longo da historia, chegou a acadar uns niveis de importancia, cultura e riqueza, que a min, desde a miña ignorancia, parécenme case incribles para a época en que se produciron.

Empezando polo malo, por dar só unha pequena relación de desgracias sufridas polos efesios podemos empezar polos continuos arrastres de sedimentos do río Caístro, que foron rebaixando o calado do porto ano tras ano, sen que os continuos dragados o puidesen evitar, ata impedir a chegada de barcos e afastar a comunicación co mar a cousa duns dez quilómetros, deixando así en beneficio da actual Kusadasi a recepción dos grandes cruceiros de turismo, hoxe atraídos precisamente pola sona de Éfeso.

Pero a desgracia maior para a cidade foi a destrución do templo de Artemisa, unha das sete marabillas do mundo antigo, o máis grande templo da época clásica, con cento vinte columnas das que hoxe tan só se conserva unha para recordo. Como me dicía un amigo: velaí o temos: unha charca, unha columna e catro pedras esparexidas polo arredor. Todo gracias a aquel tal Eróstrato que no ano 355 a.C. coa súa fazaña destrutiva conseguiu o que se propuxera: que o seu nome chegase ata nós.

E, entre outras perdas, ¿que se fixo da estatua en ouro da deusa, radiante de fermosura e abundancia, no interior do templo? En Selçuk, pequena cidade de trinta e tantos mil habitantes, a dous quilómetros de Éfeso, no museo local consérvase unha reprodución romana en mármore, “Artemisa Polimastia”, a deusa con moitas mamas.

  
    E entre as ruínas, sobre onde en tempos se atopaba o porto, dános outra idea da importancia de Éfeso o ben conservado Gran Teatro, con capacidade para vinte e cinco mil espectadores, desde o cal se chega, por unha avenida cun maxestoso pavimento de mármore, á Biblioteca de Celso, na cal había por aquel entón ¡doce mil! ¿libros? ¿volumes? ¿pergamiños? ¿papiros? (non sei ben como lle chamar, pero o seu número dános outra idea do nivel cultural daquela cidade onde o filósofo Heráclito nos ilustraba ós estudantes do bacharelato da miña época facéndonos saber (panta rei, todo corre) que ninguén se baña dúas veces no mesmo río (aínda que agora no Caístro tal vez si).

Tamén chaman a atención do turista as latrinas públicas, algo que a nós, pudorosos e aseados  europeos, nos resultan difíciles de imaxinar tal como eles as utilizaban. Nada menos que a práctica da defecación colectiva en salas abertas, á disposición da xente con necesidade quizais urxente, ou non, de utilizar ese lugar en algún momento do día, fóra da casa, e practicar a evacuación excrementicia ó tempo de falaren entre eles das últimas novidades producidas na cidade.  Tal vez estas latrinas inspiraron a Papini un dos seus relatos cuxo título non lembro agora, nin o libro en que foi publicado, pero que chamara moito a miña atención cando o lin de rapaz.

Chegando logo a tempos do cristianismo, vemos como o apóstolo Pablo acusaba ós malpocados efesios das penalidades sufridas por el cando por alí andou predicando a doutrina de Cristo e, na “Epístola ad efesios”, culpábaos de ser por eso encarcerado en Roma. “Estou preso por amor de Xesucristo” -dicíalles-, “por causa de vosoutros, os xentís”. E así abreunos un camiño ós chistosos baratos para converter “ad efesios”  nunha soa palabra, sinónimo de “mamarrachos”. Que Deus nos perdoe.

Mais tampouco podemos esquecer que os cristiáns déronlle as súas voltas ó maxín en busca de novos atractivos turísticos para viaxeiros crentes, como o que contei a semana pasada dos Sete Durmintes de Éfeso, aínda que a eses axiña lle saíron contrincantes coa aspiración de rendibilizar en proveito propio a fábula que, se folleamos un pouco a obra de Jung, non teremos moito problema para situar as súas orixes nun probable inconsciente colectivo, ou como se deba chamar.

Outro invento dos cristiáns efesios foi o descubrimento da casa onde viviu e morreu María, a nai de Xesús, co escaso acerto de situala nun edificio a cousa de cinco quilómetros da cidade, cuxos cimentos e estrutura se datan no século VII da nosa Era. Non debían ter daquela moito ollo clínico os inventores de tradicións.

Aínda habería algunhas cousiñas máis que ofrecer á consideración do lector, pero estáseme facendo un pouco tarde xa. E laméntoo, porque entre unhas cousas e outras non sei se se decataría vostede de que estou loucamente namorado da antiga cidade de Éfeso.