NO SUR DE OURENSE

Por Pepe de Rocaforte 

  A primeira palabra que me vén a cabeza é exótico, mais non é a axeitada. Tampouco estraño, pero por aquí achégome mellor ó que quero expresar: “distinto, diferente do cotián”. As paisaxes do sur ourensán, quizais case todas as da provincia, atráenme pola súa diferencia con respecto á miña contorna habitual. Anque tampouco é esa a única razón do seu atractivo. 

Dáballe voltas ó tema despois da relectura de “Vilardevós”, que me trouxo á memoria outro lugar, outra aldea, outro “pueblo”, daquelas bisbarras. Refírome a Pepín, no concello de Castrelo do Val, onde a fins dos anos vinte do século pasado exerceu de mestre un irmán da miña avoa materna. 

Anos despois este meu tío-avó sentía unha especial atracción por Pepín. “Nas tardes dos xoves, que non había clase pola tarde”, conta, “enfiábame por algunha das corredoiras que van ós montes”. E percorría os cumes, unhas veces para unha banda, outras para outra, sempre por curutos parecidos, “espidos de arboredo, e ata de penedos. Soio carpazas, uzes, carqueixas, que apenas lle podían servir de arpa ó vento. Decote solitarios, pois ata paxaros vin ben poucos”. 

Hai vinte e tantos anos fixen unha excursión para coñecer Vilardevós e, de paso, animeime a lle botar unha ollada a Pepín, a aldea de que falaba (e escribira) con saudade o meu tío-avó. Era unha mañá de outono, soleada, o ceu sen unha nube e pola herba aínda orballada víase de vez en cando algún paisano cun cesto de varas na man á busca de cogomelos. 

Entrei pola aldea abaixo, apaguei o motor do coche e só se oía o silencio. “O lugar de Pepín é un pouco costaneiro. Tiña eu a escola no máis alto, por onde se chega indo de Castrelo”, conta o irmán da miña avoa. E por alí me botei a dar unha volta. Achegueime ás casas tratando de adiviñar cal sería a ocupada polo meu tío no seu tempo, co seu corredor de pedra desde onde  “case dominaba o lugar anque non fose máis que polos tellados”. 

Nin por un lado nin por outro se vía unha alma. Ó cabo oín acolá abaixo o roncar dun motor e vin vir un tractor. O home que o guiaba, xa maior, non debía ter présa e parou con gusto a botar unha parolada. 

Cando lle falei do meu tío deume unha sorpresa. “Eu fun alumno seu”, díxome. E para non me deixar dúbidas deume detalles: “Escribía moito e non tiña cabelo ningún. Camiño da escola os rapaces iamos axexar como poñía a perruca antes de saír da casa”. 

Lamento non lembrar ben o nome daquel señor. Non sei se era Manuel, pero o apelido non me esqueceu: “Carrajo”. “Carraxo”, auto-corrixiuse ó momento. Deixou alí o tractor e veume mostrar a escola e a casa onde vivira o meu tío. De paso foime contando que de rapaz estivera no seminario, pero deixouno e casou. Ningún dos fillos vivía en Pepín. A máis próxima estaba en Vigo, unha filla a quen lle acababan de detectar un cancro, cousa que o tiña moi preocupado. 

Logo confesoume algo que de primeiras me pareceu sorprendente: durante moitos anos viñera escribindo un diario. Entroume de inmediato a curiosidade, pero non me atrevín a lle pedir que mo deixase ver. 

Pensei en volver outra vez, levarlle unha copia do que meu tío-avó escribira sobre Pepín e, a cambio, pedirlle que me deixase fotocopiar o seu diario. Pero pasaron os anos e non se me volveu presentar unha ocasión axeitada para ir alá. 

Agora paréceme que xa será demasiado tarde.