CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (28)

                      O Curmán de Undochán

    En falando do masón galaico-uruguaio asasinado na Ferradura compostelá, lembreime da importancia que os masóns tiveron, non só no nacemento dos novos países americanos, mais concretamente na nacente república uruguaiana. Non é do caso analisarmos este colectivo, tanto tempo clandestino fronte ao poder omnímodo da Igrexa Católica, que combatía con asaño e caloñas a filosofía librepensadora da masonería, malia esta organización internacional se basase á sua volta no deísmo representado polo seu deus particular, o Gran Arquitecto do Universo.
    Hoxe xa a ceo aberto, estamos ao cabo de saber moito sobre eles e o que quero é particularizar a sua presenza no Uruguai decimonónico (por non falarmos do actual), tendo aquí implantación desde fins do XVIII e, polo que aos galegos nos atinxe, coa representación de moitos masóns connacionais nosos no surxemento desa institución neste país.
    É así como a comezos do século XIX o ilustrado coruñés Joaquín de la Sagra  (1784-1851), irmán maior de Ramón, instalado neste territorio xa desde antes da independencia, tivo destacada actuación filantrópica, sendo o verdadeiro refundador (1825) do vello hospital de caridade, chamado ata hoxe Hospital Maciel (polo seu fundador orixinal na centuria anterior).
    Entre moreas deles, outros galegos masóns uruguaios (de algúns xa tendo falado en anteriores Crónicas) serían: Antonio Díaz (Coruña, 1789-1869), xeneral da independencia; Senén M. Rodríguez Seoane (Viveiro, c. 1826-1872), iniciador, finalmente frustrado, do ferrocarril xa en 1869; Andrés Dubra y Seoane (carballés c. 1830), político, iniciador dunha familia moi presente no devenir do país (el mesmo cónsul do Uruguai na Coruña contra 1905); Francisco Vázquez Cores (Ferrol, 1843-1914), mestre, libreiro e impresor de primeira liña nos comezos da educación pública,  tal como Antonio Barreiro y Ramos (A Laracha, c. 1851-1916), ou Adolfo Vázquez-Gómez (Ferrol, 1869-1950), figura fundacional do socialismo uruguaio (por certo, tio-abó de Leopoldo Calvo-Sotelo)...
   E logo están os galegos fillos, formando no máis granado da masonería oriental: Santiago Vázquez Feijóo (1787-1847), político e diplomático (de pais de Ribadavia e Sada); Francisco Lecocq (1790-1852), político e empresario (fillo do enxeñeiro militar coruñés Bernardo L., protagonista nos inicios da capital uruguaia); Gabriel Antonio Pereira (1794-1861), presidente da República (de pai coruñés); José Brito del Pino (1797-1877), xeneral patriota, como Díaz (fillo do coruñés Pérez Brito); Leandro Gómez (1811-1865), heroi da defensa de Paysandú fronte aos brasileiros que o fusilaron, prócer case á par dos pais da patria (fillo de galego de Queiruga-Porto do Son); seguido por Carlos de Castro (1835-1911), avogado e político, presidente do Gran Oriente (de pai de Lestrove-Dodro, emparentado con Rosalía); ou por Joaquín Canabal (1869-1918), eminente médico, fundador da Liga Masónica del Uruguay (fillo de galego de Carril); etc., etc.

Cantiga carballesa: Hei d'ir a Montevideo/ anque sexa por un ano/ anque non traia diñeiro.../ serei sempre americano.