A aprendizaxe mecánica

                                 

     Neste mundo de endeusados que nos rodea non creo nos xenios, e si creo no traballo constante, e en que a aprendizaxe non remata nunca por moitos diplomas que se acaden, algo que se resume nese refrán tan noso de “Está o demo a morrer e está a aprender”. O que non se di é se se aprende para ben ou para mal, se o aprendido encamiña cara a xenialidade ou cara a simple memorización. Tirando de frases feitas queda clara aquela de Edison cando lle botaban en cara os innumerables fracasos durante o experimento que lle levou a patentar a lámpada de incandescencia: Xa coñezo as 999 formas en que a lámpada non funciona.

     Nas artes, salvo os casos contados de xenios que antes dos trinta xa fixeron a súa grande obra, polo xeral están detrás de cada novela, poema, cadro ou escultura moitos anos de aprendizaxe, e moita colaboración diso que agora se chaman equipos interdisciplinarios. Eu sempre lembro que o Fausto de Goethe levoulle máis de sesenta anos e outras veces sorprendémonos con datas de fabricación tan curiosas como Animals Farm de Orwell que só tardou tres meses en escribila, que se ben é unha novela curta, cargada de verdades de Perogrullo, estou seguro de que ese período de tempo que Orwell dá vén sendo o que tardou en mecanografala (moito tempo abofé para cento e poucas páxinas), porque estou seguro que antes de argallala estudiou a historia do stalinismo, leu as noticias de prensa, entrevistou a algunha vítima do ditador, discutiu cos amigos e camaradas sobre o ben e o mal do réxime, fixo comparacións con outros países e ata con toda clase de animais e logo escribiu. Sen contar con que antes tivo que aprender as artes da escrita en todas as formas posibles. Case nunca se ten en conta a preparación previa.

     Ninguén nace aprendido e os xenios son a excepción que rompe as regras, a pesares de que todos tivemos algún fillo, neto ou sobriño que ata sabía pedir o biberón en verso. Nos campos da ciencia é raro ver a un físico presumir dun descubrimento, sen embargo abundan os blogueiros que descubriron as grandes verdades universais antes ca Sócrates, Nietzsche ou Heidegger.

     E porque sabemos que a aprendizaxe é un proceso longo, ata os mesmos programas informáticos se están recompoñendo a si mesmos versión tras versión. O último exemplo de aprendizaxe constante dunha máquina vén da man dun robot ó que obrigaron a ler toda a literatura dunha poboada biblioteca, e con todo iso metido no seu disco duro, mandáronlle escribir un poema; e sorprendeu a todos, facéndolle temer a algún poeta que se lle acabase o choio, que ata naquilo que pensábamos que non ía haber máquina que nos substituíse, nalgo tan importante e persoal como é a creatividade, tamén hai máquinas que nos mandarán ó paro a pouco que nos descoidemos. Mais, unha vez lidos eses poemas por varios críticos literarios, concluíron que anque teñen rima non teñen ritmo, fixan e manteñen a unidade temática pero fáltalles musa, e todo porque o aparello mantense atado ás regras que lle impoñen por aprendizaxe e non coñece algo tan humano como rompelas.

     Noutro experimento, non menos curioso, adestraron a un robot  para que escribise unha continuación da saga de Harry Potter, e fíxoo bastante ben, máis J. K. Rollwing pode estar tranquila porque na opinión de todos os expertos saíulle unha novela fría e sen conciencia. Só era un experimento, e non se sabe se ó cabo de novecentos intentos non será o primeiro robot candidato ó premio Nobel de literatura. Unha mágoa.
(Artigo publicado en Língua Proletaria, en La Voz de Galicia edición de Barbanza)