TERRAS DO LIMA

 

Por Pepe de Rocaforte

 

Ponte de Lima

Ó xeito que o tempo pasa vaise un decatando das variacións producidas pouco e pouco no seu carácter. De máis novo tiña o desexo de viaxar a terras afastadas e nunca vistas. Agora, perdida esa ilusión, cando se me presenta a ocasión viaxeira case sempre prefiro volver a lugares xa visitados con anterioridade, tal vez para renovar sensacións vividas neles e case perdidas nese pasado sempre a fuxir a cada volta con maior présa.

            Así, con ese afán de recuperación, foi como despois de moito tempo volvín á Ponte de Lima, nome evocador, coma se a pesar da súa proximidade, se tratase dun lugar exótico e tropical, ou pouco menos.

            Quizais ese arrecendo exótico teña algo que ver coa asociación á lectura, feita polo tempo da visita anterior, das primeiras novelas de Lobo Antunes, que con tanta forza me fixeron sentir unha África con ríos “habitados polo silencio mineral dos crocodilos, de picadas de area cercadas pola distancia azul dos campos”, do rio Cambo, onde as lavandeiras esfregaban na pedra limosa a roupa dos militares opresores do seu pobo.

            Explico esta asociación á época da primeira vez que cheguei á Ponte de Lima nun mediodía de verao, cheo de sol, as casas a reverberar sobre o longo areal que as afastaba do río, do outro lado dos quince arcos da ponte medieval, cun aspecto que na quietude daquela hora, se me antollou a ilustración dun libro de viaxes, polas ribeiras do Togo, ou do Níxer. Ou, como dixen antes, da Angola evocada polas primeiras novelas de Lobo Antunes.

            Desta volta a primavera verdeaba nas árbores do paseo e nos xardíns de arredor do monumento a António Feijó, o ilustre poeta local que foi ministro plenipotenciario de Portugal na Escandinavia, aquel que cantou: «Por toda a parte onde andei, [...] terra mais linda nunca encontrei». E alá ó Norte, en Upsala, lonxe do eido nativo, iríao buscar a morte sen lle deixar ver por última vez as torres das igrexas e da muralla, os arcos da ponte e as estreitas rúas de comercios escuros na hora da sesta, tendas de mobles, tallos, peixerías, barberías, tabernas e casas de pasto, onde tal vez por non dar co sitio adecuado, ou por non estar preparado para os seus sabores, hai anos reneguei das papas de sarrabulho, rexo prato da cociña rexional que non volvería probar.

António Feijó

            Como novidade desde aquela visita anterior, nunha das torres da muralla, un pouco por baixo de onde unha flecha sinala a altura acadada pola chea do rio en decembro de 1909, unha nova flecha indica o nivel a que chegou a chea de outubro de 1987. E asombreime de que as augas puidesen desbocarse de tal xeito, cubrir por enteiro o largacío areal case africano, pasar por riba da vella ponte e deixar como unha illa no medio da praza as pedras máis altas da fonte monumental que semella o eixo arredor do cal xira a vida local.

E poucas máis novidades. O tempo transcorre lento nestas vilas do interior de Portugal, aquí aínda un se pode agarrar a algo sólido nos seus recordos. ¿Por canto tempo? O río non volverá alagar rúas e paseos, domado por dous embalses augas arriba, un deles, o de Lindoso, que tanta guerra moveu entre os nosos paisanos de Aceredo, agora tamén afastados para sempre dos seus eidos, a contemplar a extensión das augas que ocultan as casas nativas desde o novo atrio da igrexa, trasladada pedra a pedra alá o alto, a Compostela.

Despedinme da Ponte de Lima cunha idea a rebulir na cabeza: Se aquí, en Portugal, en normal convivencia con “Valença do Minho”, hai unha "Ponte de Lima", e non "do Lima". Ou “Paredes de Coura”, e non “do Coura”, ¿as conversións en "do Miño" que nós fixemos de Barra ou Castrelo "de Miño", non serían un pouco apresuradas? A cada paso teño maiores desconfianzas. En Francia conviven un Rochefort (poño por caso "Rochefort‑en‑Terre") cun Roquefort (o dos queixos, sen ir máis lonxe), ¿por que logo os nosos eruditos se empeñan en uniformalo todo ó seu xeito? En terras da Estrada, a sete quilómetros de Rocaforte, está a Rocha. Natural. É máis, unha autoridade na materia infórmame que "roca", na nosa fala, é anterior a "rocha", introducida no galego por influxo dos peregrinos do camiño francés.

En fin, falemos de viaxes e deixémonos de chilindradas sen maior sustancia.