Os Figueiroa, unha batalla gañada a ramallazos

    

        Andando polas terras das Mariñas coruñesas, arredor de Betanzos dos Cabaleiros, non é difícil atopar escudos de armas da nobreza autóctona que amosan unha follas de figueira, en lembranza dunha das máis ousadas xestas que se levaron a cabo contra os mouros nestas terras, en desigual batalla de paos de figueira contra alfanxes de Al-Alándalus.

            Unha das versións da lenda que explica a orixe deste apelido conta que todo aconteceu naqueles tempos en que, por perder unha batalliña de nada contra os infieis, ou por faltarlle a axuda dalgunha divindade que si axudou por mor doutras máis interesadas causas, os bos dos paisanos da bisbarra das Mariñas habían de pagar un tributo de cen doncelas ó ano para folganza dos haréns mouriscos. E pagaban, porque a ameaza era a morte de toda a poboación se tal cousa non facían. Pero un día tocoulle no lote á irmá duns mozos que tiñan outras expectativas para a rapaza, e interveu na conversa un medio mozo que ela tiña, que a este paso non ían ter crianzas que os herdasen, pois sen mozas non hai nais e sen nais non hai fillos, e se aqueles mataban con coitelo, tal renda a pagar exterminábaos para sempre. Polo que andaron a dar voltas e argallar que podían facer para liberar ás súas rapazas, a pesar de que aquel fato de labregos e pescos non tiñan máis ca ferramentas e aqueles outros viñan armados de mortíferos alfanxes.

            E como a necesidade crea o valor, cando as mozas xa estaban no peirao do río Mandeo, listas para subir abordo con rumbo ós cálidos pazos de Córdoba, dun figueiral próximo empezaron a saltar os aguerridos mozos, armados coas ramas das figueiras do lugar, contra aquel ben equipado e sorprendido exército ata facelos fuxir a ramallazos, e aínda sendo como é, a rama da figueira unha das madeiras máis febles que coñecemos, dado o valor e a furia dos nativos, os curvos coitelos non puideron con elas.

            E por iso é que aqueles tomaron por apelido o de Figueiroa, e o seu escudo amosa esas cinco follas de figueira sobre campo de ouro.

            Outra versión da lenda di que foi o pai dunha das mozas, quen, na dura batalla emprendida por liberar ás rapazas, perdeu a espada, e entón arrincando unha rama de figueira, púxose á fronte das hostes betanceiras arreando contra o inimigo ata aniquilalo.