NARRATIVA ALEMÁ DO SÉCULO XX

Por Pepe de Rocaforte

            Acabo de ler nestes días unha antoloxía da narrativa alemá do século XX, que máis ben debería titularse “Narrativa en Lingua alemá do século XX”, porque na escolma figuran autores suízos, como Peter Bichsel ou Max Frisch, austríacos, como Heinrich Waggerl e Peter Handke, e ata un grego, Vagelis Tsakiridis.

            Na antoloxía hai desde grandes vultos literarios sobradamente coñecidos, como Heinrich Böll, Peter Weiss, Max Frisch, Günter Grass, Peter Handke, a outros para min descoñecidos. Pero o que en maior medida me chamou a atención nesta lectura foi atopar puntos coincidentes  entre algúns relatos dos autores xermanos con outros relatos de escritores galegos, teima miña xa recorrente a de buscar estas similitudes. E non falo de plaxio, copia ou imitación, porque non teño ningunha dúbida de que tanto por unha parte como pola outra, as probabilidades de coñecemento dos textos similares son practicamente inexistentes.

            Sinalarei en primeiro lugar o conto “Historia dun espello”, da austríaca Ilse Aichinger. Nel a protagonista inicia o relato no momento da súa morte, cando o crego remata a oración fúnebre diante da súa tumba. Logo vaise sucedendo a súa vida cara atrás ata finalizar no inicio, ou máis ben na disolución, sen aparencia traumática, no seo materno.

            Creo que nin falta fai citar o relato de Rafael Dieste, “O neno suicida”, publicado en 1926. O conto de Ilse Aichinger é de 1954, pero parece improbable que a escritora austríaca coñecese o texto do autor galego. De calquera xeito, aínda que o esquema de ambas narracións sexa similar (a historia vista en sentido contrario), mentres o conto da escritora austríaca só é un exercicio de virtuosismo literario, por dicilo dalgunha maneira, o de Dieste é unha exposición do terrible que sería a existencia do home vivida ó revés.

            Outro conto, “O coche dos xudeus”, de Franz Fühmann, móvese arredor da circulación duns rumores que inducen a unha  determinada situación de pánico colectivo de consecuencias imprevisibles (ou máis ben totalmente previsibles para os inductores).

            No relato alemán unha nena chega á escola co rumor de que polas aldeas circula un coche amarelo no que van catro xudeus armados con longos coitelos en busca de nenos para matalos, sangralos, mesturar o sangue con fariña e comelos nas súas festas horribles. O narrador, un neno, de regreso a casa á saída da escola, ve vir un coche de cor parda rodando amodo cara a el. Ó se fixar mellor observa que a cor do coche, máis que parda, é amarela. Dentro van tres homes, só tres. Pero un debe ter baixado. Si, alí vén un que o chama. O rapaz dá a volta e fuxe á carreira. Ó día seguinte conta na escola a súa aventura, os compañeiros rodéano para oír a historia, el quere sobre todo fascinar a unha nena loira de cabelo curto, súa veciña. Pero precisamente esa nena rise del. Conta que o día anterior veu un tío seu visitar a familia. Acompañábano no seu coche pardo dous amigos e cando viron vir un neno pararon para lle preguntar onde quedaba a casa dos seus parentes e o neno escapou cheo de medo. Toda a escola se bota a rir, a nena loira a que máis, e o narrador vaise esconder nos retretes. Malditos xudeus, eles eran os culpables do seu bochorno, os culpables de todo. “¡Xudeus, xudeus, xudeus!... Eran culpables... Xudeus, xudeus, xudeus. Odiábaos”.

            O relato de Manuel García Barros, “O home da saia”, non conta unha historia determinada. Trata da propagación de rumores, en aparencia  preventivos, tendentes a crear un determinado estado de ánimo. Empeza así: “E andan, e andan, e máis é certo, que inda fai poucos días na ponte do Zarabeto comeron un rapás da Estrada e outro de Ouzande, deixándolle a roupa no fondo dunha herbeira colgada dun espeto” (...) “E andan, e andan, e máis é certo. Son engalicados que mandou o médico para curárense, que se botaran polas aldeas ás rapazas, canto máis novas millor, e andan, e cóllenas” (...) “E esperan ós rapaces no camiño da escola, ou por onde queira que anden, e collen ós máis gordos (...) para quitarlles o sangre prá reina que disque está tíseca”...

            O relato de García Barros publicouse en 1930. O de Franz Fühmann en 1968. Tanto un coma o outro falan de como se propagan uns rumores tendentes á formación de determinados estados de ánimo na xente máis crédula.