CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (46)

                                                                        O Curmán de Undochán

            Na crónica 10 despachámonos a xeito con algunhas ruas montevideanas dedicadas a capitais galegas e mesmo a Galicia. Agora queremos avanzar por unha morea delas que lembran a persoeiros nosos. Uns polo seu prestixio propio, sen nada teren que ver con esta terra, así: Pondal, Rosalía ou Curros, mesmo Castelao, tamén Concepción Arenal, Emilia Pardo-Bazán ou Valle-Inclán, Méndez Núñez ou Ramón Franco... Rosalía sería unha excepción polo moito coñecida que é, mercé ao seu, digamos, culto rendido pola nosa colectividade, ata ter máis duas vías dedicadas a Cantares Gallegos e a Follas Novas -coa guinda do seu busto xa citado. Franco tamén tivo protagonismo por aquí, como veremos axiña. E Castelao pasou e repasou por Montevideo nos anos 40.

            Mesmo Concepcíón Arenal, pola sua difusión universal (cuxa rua data xa de antes de 1928, impulsada pola uruguaia Dra. Luisi, quen falou ese ano no Circo de Artesáns da Coruña), e ata Valle-Inclán dada a difusión da sua obra e particularmente do seu teatro nas Américas.

            Non entenderíamos o caso da rua montevideana ao marino vigués -hiperhomenaxeado en toda Galiza como galego ao servizo do decadente imperio español, por ter bombardeado Valparaíso (en Chile, 1866)-; mais compre explicar que a rua é supervivencia do nome de todo un barrio capitalino sito nesa zona, que así fora bautizado, dito en palabras actuais, por un emprendemento inmobiliario de orixe expañola e, incomprensívelmente,  refrendado polo municipio montevideano daquela fin de século. 
   Si enténdese ás primeiras o impacto que causara nos dous países do Prata o arribo do hidroavión capitaneado polo ferrolán (1926, con tangos e coplas, en ambas as beiras do rio, para el e para o Plus Ultra), a compartiren o nomenclátor cos outros tres tripulantes, Alda, Durán e Rada, tendo dito fito o seu monumento no porto de Montevideo... (e podéndose, desde hai trinta anos, admirar o aeroplano no museo da bonaerense vila de Luján).

            Ora, o que é realmente resaltábel é a cantidade de ruas chamadas cos nomes de ducias de galegos ilustres do Uruguai. Vaia como exemplo (de moitos deles xa temos falado): médicos como Albo e Varela Fuentes; o boticario Piedracueva; o sindicalista Troitiño; benfeitores tales De la Sagra  ou Arcos; políticos como Álvarez Bengochea; militares tales Antonio Díaz e Neira; arquitectos como Estévez; funcionarios coloniais tales Gil de Lemos, Lemos ou Pereira; empresarios como Fariña e Taranco; músicos como Soliño; profesores como Fontaina; impresores tales Vázquez Cores ou Claudio García; fundadores de xornais tal Magariños; en fin, terratenentes pioneiros como “Farruco” Rodríguez (da crónica 3)... Máis: fundadores de familias patricias como Platero, os irmáns García Fernández, Roque Gómez, Antonio Pérez, Dionisio Fernández ou Marcos Monterroso... e, por suposto, El Viejo Pancho quen, como Rosalía, ten vías mesmo con nomes de obra sua, o seu libro Paja Brava, ou o seu poema Hopa, hopa!...

            Mais é chegada a hora de nos deter brevemente na importante figura doutro vigués con rua, Daniel Granada (1847-1929). Arribado acá de curta idade con seus pais, fíxose avogado, exercendo a docencia na Universidad de la República e desempeñándose como xuiz en diversos destinos. Un deles foi a cidade litoralense de Salto, onde se radicou e onde se dedicou ao estudo do idioma español do Uruguai, o que deu por froito o “Vocabulario rioplatense razonado” (1889, reeditado a última vez en 1957), moi ben acollido, polo novidoso, nas Américas e mesmo na Europa, tornándose un clásico, ata ser considerado Granada, por este e polo posterior “Reseña de antiguas y modernas supersticiones del Río de la Plata” (1896), como o fundador da Lexicografía e máis da Etnografía rioplatenses. (En 1904 volta para aí, finando en Madrid).

Frase de Andrea Camillieri transmitida polo xefe do blogue a este escribidor: “O tango fornece un pasado a quen non o ten e un futuro a quen non o espera”.