HISTORIA DUN CERAMISTA, SEGUNDA ENTREGA

Por Pepe de Rocaforte

A semana pasada prometín comentar un libro que lin recentemente. Xa foi publicado en España hai oito anos; pero é sabido que nunca ando moi à la page no referente a lecturas. E logo desta información previa vou entrar en materia, non sexa o demo que, entre prolegómenos, prefacios e outros circunloquios, me suceda como a semana pasada, cando rematei o espacio sen ofrecer nin sequera unha idea do que pensaba contar.

Empezarei logo por admitir que o título que se me ocorreu para o comentario anterior, e máis este, non ofrecía moita información sobre o tema. Máis ben debería telo titulado así : Historia dunha poderosa familia xudía entre a segunda metade do século XIX e a primeira do século XX en Europa.

Se digo que esa familia é a dos Ephrussi, tamén é posible que a información non sexa suficiente, pero se cito por exemplo a Charles Ephrussi e explico que ese señor, crítico e coleccionista de arte entre outras cousas, nacido en Odesa en 1849, de onde se trasladou a Viena coa familia, para acabar por se establecer en París en 1871, a cousa empeza a ir por outro camiño, porque ademais de editor da “Gaceta das Belas Artes”, a histórica revista francesa de arte, foi un gran coleccionista de pintura, amigo e mecenas de artistas como Manet, Degas, Pissarro e Renoir, e, particularmente para amantes da literatura, porque da súa persoa foi de quen Proust tomou o modelo para a personaxe de Charles Swann en “Á busca do tempo perdido”. Ademais de todo eso, Charles Ephrussi reuniu unha colección de “netsukes”, miniaturas de porcelana, marfil e madeira, unhas figuriñas de tamaño similar ó dunha caixa de mistos, obras dunha rara perfección saídas das mans de artesáns xaponeses desde o século XVII ata a época actual.

E aquí entra Edmund de Waal, ceramista nacido na Gran Bretaña en 1964, actualmente profesor de cerámica na Universidade de Westminster, un dos últimos descendentes dos banqueiros Ephrussi, para nos referir a historia dos seus antepasados nun libro titulado “A lebre con ollos de ámbar”. O relato empeza e remata no Xapón de fins do século XX, a onde a comenzos dos anos oitenta do pasado século viaxara de Waal como beneficiario dunha bolsa dunha fundación xaponesa para perfeccionarse nos seus traballos de ceramista e onde desde principios dos cincuenta dese mesmo século vivía o seu tío-avó Iggy (Ignace) Ephrussi.

Cando a miña lectura andaba polas primeiras corenta ou cincuenta páxinas do libro que o ceramista empezara a escribir esporeado pola colección de “netsukes” do seu tío-avó en Tokio, nun comenzo que non me parecía moi prometedor, o relato empezou a partir de aí a se me facer atractivo, foise ensanchando, apoderándose do meu interese, convidándome a iniciar un percorrido ó longo do cal, sobre o pano de fondo da convulsa situación política europea de fins do século XIX, encontrei emotivas historias de familia, relatos de viaxes, o trato con artistas, as relacións humanas en que os Ephrussi se movían ó tempo de se iren enriquecendo desde que en Odesa se iniciaran coa exportación de trigo e os negocios petrolíferos, nun rápido ascenso social co traslado a San Petersburgo, onde continuarían medrando no mundo da banca, negocio que ensancharían co posterior asentamento en Viena e Paris.

Edmund de Waal vainos contando todas estas cousas. Cóntanolas pausadamente, como quen está de conversa cuns amigos e agora fálanos desto e, logo dunha pausa para botar un trago, do outro, e a medida que avanza polas sinuosidades da historia familiar vai completando sobre o mapa de Europa un quebracabezas que nos mostra ese mundo convulso que non podemos considerar superado, á vista da situación na que empezamos a vivir de novo.

En setembro do 2019 publicouse en “El País” unha entrevista con Edmund de Waal onde, entre outras cousas, dixo: «A miña familia ensinoume a falta de fronteiras e a temporalidade de calquera situación. Facer unha fortuna, perdelo todo e morrer como refuxiado en Londres nunha mesma vida, ¿sabes o que fai eso posible?: As fronteiras».

Respecto á escritura: «O que dis é como o dis. O que fai un bo libro é non lle dicir á xente o que ten que pensar, mirar, ou facer. Podes poñer algo diante do lector, pero un necesita pensar as cousas el só».

E sobre “A lebre con ollos de ámbar”: «Tiña case todo o libro escrito. Mostreillo a unha amiga e díxome: “Ti non o cres”. Tiña toda a razón. Escribírao coma un xuíz: este é un libro sobre o antisemitismo no século XX. Empecei de novo e contei o que me pasara».

Explicacións que, ó meu parecer, nos dan idea do pensamento e as intencións do autor á hora de se poñer a escribir “A lebre con ollos de ámbar”. Pola miña parte só direi que sigan vostedes o meu consello e empecen a ler o libro. Logo opinen.

En canto ó que a semana pasada empecei a contar da miña fobia a Austria, direi que despois de pasar uns días nese país, cambiou a miña forma de pensar sobre el. Pero será mellor deixar este tema para outra ocasión, se algún día se presenta.