sábado, 30 de outubro de 2021

Símbolos externos


Xa hai anos que non vexo paseando pola cidade a un rechamante personaxe que camiñaba polos lugares máis céntricos e nas horas de maior actividade, vestido con elegantes traxes e lustrados zapatos, sempre co un pito incrustado nunha boquilla que portaba de maneira destacada, e con certo aire ó andar que nunca cheguei a saber se era por mor dalgunha lesión nunha perna ou simplemente por garboso estilo. Era tan curiosa a súa figura que a quen máis e a quen menos íanselle os ollos detrás del tratando de adiviñar quen era, de onde era e de que vivía aquel que, en máis dunha ocasión, paseaba cunha impoluta bolsa de deportes da que asomaba o mango dunha raqueta de tenis. Era un verdadeiro dandi.

Outros andamos de gorra para tapar a calva.

O coidado da imaxe non é algo de hoxe en día, os espellos dos recibidores inventáronse para preparar a nosa presentación antes de abocar a porta da rúa, xa sexa adornando a propia persoa ou o que nos rodea. Un fámulo con librea non era un favorecido ben vestido, senón unha fachada engalanada para amosar a riqueza e o poderío do seu amo. As señoritas de cofia cunha tarde libre á semana, non son as triunfadoras que saídas da aldea trocaron o mantelo polo fular, senón unhas explotadas, non sei se mellor ou peor pagadas ca unha xornaleira sachando de sol a sol; pero vendo a unha ou outra, sempre semella que quen mellor vive é a da cofia.

Falábamos estoutro día cun deses anciáns que fican no peirao outeando os vendavais, e dicíanos que cando era neno sempre se fixaban naqueles navegantes e emigrantes que viñan con zapatos lustrados e traxe, e todos querían ser coma eles, sen decatarse de que por eses días de asueto podían pasar anos vestindo farrapos; porque coller unhas pequenas vacacións era perder cartos e traballo.

Sobre isto das aparencias, cóntanos Xulio, o etólogo Desmond Morris definiu a garabata como unha evolución do babeiro, de cando naqueles séculos XVII e XVIII, as clases sociais se distinguían sobre todo pola alimentación, e os ricos comezaron a poñer de moda un pano ó pescozo, como para dar a entender que non lles daba tempo a sacalo de tanto que comían durante todo o día e a todas horas, e esa especie de pano de mesa tapando a gorxa, primeiro adornouse con puntillas e logo acabou tomando a forma das garabatas que hoxe coñecemos. Ou o elegante frac, de chaqueta curta e unha especie de rabo bífido, que comezou sendo unha prenda usada para montar a cabalo con comodidade, e daí pasou ás merendas que se servían despois dos paseos equinos e outras festas de sociedade, como hoxe en día se está impoñendo a roupa que dicimos informal ou deportiva, con tenis que desprazan ós zapatos con traxes e vestidos, coa idea de amosarse tan modesto e falto de fachenda, que ata se puxo de moda a engurra “bela” e o pantalón rachado.

O último en postureo é cargar coas pesadas bolsas de paus de golf, como hai uns anos era portar unha raqueta. Segue triunfando a imaxe, o feito de amosar aquilo que dalgún xeito semella dar prestixio, polo xeral deportes caros e minoritarios, aínda que non se saiba coller a raqueta polo mango. 

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia). 

martes, 26 de outubro de 2021

VOLCÁNS, TOMATES E FÚTBOL

Por Pepe de Rocaforte

 

Casa de Colón, no barrio de Vegueta
Levamos xa tempo con tanta información subministrada por televisión, prensa, radio e demais medios operantes en Internet, que o asunto leva ó persoal a se sentir saturado polo tema das erupcións volcánicas en Canarias. Así as cousas, non parece moi intelixente que un se poña a incrementar a nómina de informadores, cando ademais o que vou contar nin noticias son, senón lembranzas que posiblemente a ninguén lle interesen, agás a quen as conta.

Así e todo, unha reportaxe publicada hai uns días no xornal “El País” sobre a Caldeira de Bandama, chamada con tal nome polo do primeiro propietario coñecido dese cráter volcánico, Daniel Van Damme, inmigrante natural de Amberes, chegado ás Canarias a finais do século XVI, tróuxome á memoria esa terra que levo no corazón.

A primeira das cousas que non sabía e souben gracias á reportaxe de El País foi que, contra o que eu pensaba, a Caldeira pertence ó concello de Santa Bríxida, cando a min me parecía ser de Telde, tal vez debido a que Santa Bríxida só é unha pequena cuña rectangular de escasa importancia entre Las Palmas e Telde. Souben tamén por El País que o home que reinaba naquel pequeno paraíso se chama Agustinito. Eu non lle sabía o nome, pero cando  baixaba á Caldeira parábame a falar con el e cun amigo seu que sempre o acompañaba, os dous sentados a falar das súas cousas, á sombra dunha cabana onde gardaban ferramentas e non sei que máis, a carón das hortiñas cultivadas cun amor que se deixaba ver no coidado con que eran tratadas.

A min sorprendíame que uns homes de tanta idade como representaban (na reportaxe de El País vexo que daquela debían andar polos setenta e tantos anos) puidesen baixar e subir diariamente ó fondo da Caldeira, cousa dun quilómetro e medio por un estreito carroucho en reviravoltas, cun firme de picón escorregadizo e un desnivel de douscentos metros desde o bordo superior do cráter.

Fonte do Espíritu Santo, na Vegueta

A eles estrañáballe que na nosa terra tamén se desen os tomates, e as patacas, e as ervellas. ¡E as laranxas! Dunha vez deume unha bolsa de tomates para que os comparase cos de aquí, a ver cales eran máis ricos. Decididamente confeso que aqueles tomates sabían mellor que os nosos e así llo dixen cando volvín onda el. O home botouse a rir cuns arrandeos de cabeza que viñan significar “xa o sabía eu”. Dunha visita para outra esquecíase de que nós, a miña muller e mais eu, xa estiveramos alí con el e xustificábase dicindo que baixaba tanta xente, tanta xente, que non se podía acordar de todos.

Outra cousa que estes recordos me traen á memoria é a do ano en que se presentou a candidatura da Torre de Hércules coruñesa a ser incluída entre os monumentos patrimonio da Humanidade. Naquela ocasión outra candidatura que se presentaba era a dos barrios de Vegueta e Triana, da cidade de Las Palmas. Un canario, grande persoa e bo amigo meu, seareiro incondicional do Real Madrid (non podemos ser enteiramente perfectos), dicíame que co do “centenariazo” xa tiveramos abondo, así que agora Vegueta e Triana serían as elixidas e a Torre de Hércules quedaría para outra ocasión.

Praza de santa Ana

Non foi así e sentino, porque cando o Dépor derrotou ó Madrid na final de Copa con que os merengues pensaban celebrar o seu centenario, Antonio Santana, este meu amigo, convidoume a ir pola tarde á súa casa para ver o partido na tele. Como sabía que me ía vacilar refuguei a invitación coa mentira de que ía ir coa miña muller e unha das fillas a Las Palmas, a facer unhas compras. Mais rematado o primeiro tempo do partido e co Dépor ganando en xogo e en goles, baixei rápido ó supermercado, merquei unha botella de albariño e fun chamar ó timbre da casa de Antonio. “Finalmente non fun a Las Palmas”, díxenlle. “Así que agora véñote convidar a tomar un viño mentres vemos o segundo tempo do partido”. Foi unha mala acción pola miña parte, e doeume aínda máis porque Antonio tomouno coa súa extraordinaria deportividade de sempre.

E para cerrar por hoxe estas lembranzas canarias, xa que falei de Triana e Vegueta, finalizarei coa reprodución de “Campanas de Vegueta”, de Totoyo Millares,  un virtuoso do timple, irmán do pintor Manolo Millares. A composición foi inspirada por uns versos de outro irmán, o poeta José María. Toda unha familia de artistas.

01 - totoyo millares - campanas de vegueta(2) 1.mp3