NINGURES

Por Pepe de Rocaforte

 

      

 

Chámame a atención que algúns amigos me chamen a atención pola miña tendencia, din eles, a utilizar a expresión “ningunha parte” en lugar do aparentemente máis enxebre “ningures”, e a mellor resposta que se me ocorre é a de que ó idioma haille que dar certa variedade, sobre todo no escrito, para non converter o texto nun ladrillo soporífero ó cal custa traballo meterlle o dente. Sen embargo, ademais deso, coa palabra “ningures” confeso ter unha relación especial, nacida xa hai moitos anos.

Empezarei a contar a cousa polo ano 1986, cando se publicou o libro de relatos “Memorias dun emigrante”, de Antón Risco, onde figura a fermosísima historia titulada “Ningures”, que empeza cando o autor, daquela residente no Canadá, volve a Ourense nunhas vacacións e alí se encontra co seu grande amigo, tamén escritor, Xulio López Cid, residente en Xenebra, onde faleceu aínda non hai moito, e que tamén se encontraba de vacacións na cidade natal.

Os dous amigos, xuntos despois de moitos anos sen se veren, lembraron as súas andanzas de mozos e as reunións nos parladoiros dos “Silenciosos” (eles os dous, José Ángel Valente, o pintor Virxilio, José Eduardo Valenzuela, e outros). E dunhas noutras sacaron o tema de Valdoseira, un lugar ignorado, descoñecido, abandonado, en ruínas, a onde chegaran unha vez nun dos seus percorridos polos outeiros dos arredores de Ourense, conta Antón en “Ningures”.

Tanto os impresionou aquela aldea perdida e sen nome, que a partir de entón empezaron a ir decote a tan fabuloso lugar nunha “peregrinaxe poética” que lle daría pé a José Eduardo Valenzuela para escribir a obra teatral “¿Por qué se hundió Amarante?” E non conto máis para non lle estragar a un posible lector o sorprendente final do relato de Antón Risco, cuxa lectura me levou a lembrar unhas páxinas escritas por min doce ou trece anos antes, nas que falaba da Pena do Raposo por riba das casas da Lonia, e dos outeiros onde a néboa das mañás de comenzos do outono caía polas penedas, quedaba prendida nas urces, esgazada nas espiñas das silvas, ata encher o monte de melancolía. ¡Claro! Aquel lugar era o mesmo que os “Silenciosos” bautizaran co nome de Ningures antes de saberen que se chamaba Valdoseira.

Pero aínda máis: tempo despois, nun pequeno libro de relatos, aparecía un conto titulado “A aldea morta”, no que se pode ler: «Diante de min tiña as vellas pedras e o silencio que baixaba perpendicular do ceu. Valdoseira, Os Chapurros, Ningures [...] os poboados prerromanos derrubados ó pé dos castros. Toda a vida que se vai, que esmorece caeira abaixo para non ser nada. Ninguén se baña dúas veces no mesmo río, ninguén volve á cidade da infancia, nin ó lugar deserto, perdido no monte, aleph, punto máxico, centro evocador, reino de soños; ninguén retorna ó paraíso que nunca existiu. Senteime nunha pedra. O sol ardía frío no alto do ceu. O ollo baldeiro dunha fiestra na parede da casa máis elevada mirou para min sen me recoñecer. Sentado na pedra, chorei. Non polas ruínas de aquelo que xa eran ruínas antes de eu nacer, senón por min. Caen os valos de pedra, arruinados polo propio peso, bórranse os camiños e todo se volve igualar ó abrigo da elevación de penedos erguidos contra o norte, ídolo protector dos vellos poboadores do lugar. Os ladridos dos cans, ós que a distancia lle amortece a urxencia agresiva para viralos saudosos coma o salaio dun carro que nunca se volvera queixar, soben desde o fondo do val ou da historia...»

Está ben. Xa chega. ¿Enténdese agora por que non quero gastar a palabra, o nome, “ningures” en ocasións sen o significado máxico que para min a palabra evoca?