Xa
rematou o verán e o inverno coa súa temible ameaza está ás
portas, os celeiros están cargados ou polo menos enchidos e á falta
dalgún outro labor, as colleitas, fosen boas ou malas, xa foron ou
case están, e agora os fieis han de pensar máis en si mesmos, neste
tempo de frío e chuvia que se aveciña. De feito setembro é, no
santoral, un mes para dar grazas e pedir un favor por adiantado: o
favor da saúde e a esperanza da vida. Á fin, onde antes se invocaba
de modo preventivo ó menciñeiro Esculapio agora é a Cosme e
Damián, ás Virxes dos milagres, santa Eufemia ou san Campio. Un
costume que non é novo, pois xa os romanos, durante os Idus (arredor
de mediados do mes), festexaban ós seus deuses principais, Xúpiter,
Minerva e Xuno, agradecéndolle a benevolencia con que os trataron ó
largo do ano e pedíndolle protección cara o temible tramo final. Á
fin o mesmo que nós lle estamos pedindo ó Divino Nazareno. E se ben
a procesión das Mortallas comeza no século XV, co ofrecemento que o
rexedor don Xoán de Liñares fixo, de vestir o hábito morado e
levar o seu cadaleito na mesma procesión se curaba da tremenda
enfermidade que padecía, a festa en si remóntase a varios séculos
atrás, seguramente como unha evolución ritual traída desde épocas
precristiás, como unha celebración de fin de estación, antes de
que comece o duro do inverno.
Certamente,
cada santuario ten a súa especialidade, pero o curioso do Nazareno
de setembro, é que non se invoca para pedir un favor, senón para
dar grazas, para cumprir coa promesa feita nalgún outro momento de
necesidade, cando a lotería dunha mala noticia nos afunde na
desesperanza, cando a voz do médico nos nega o sorriso, e o
desconsolo se apodera de nós, algo que por desgracia non ten data.
É
este un festexo con advocación a ese Xesús que vai camiño do
suplicio, pero aínda coa cabeza erguida, resignado co que vai vir,
un Xesús coa faciana triste pola dor pero tamén coa expresión da
esperanza, un Cristo consciente de que o agarda a morte, pero tamén
que, de momento, vaina vencendo. Que sabe que a vida é un transo ó
que nos agarramos e cada segundo un triunfo. As imaxes á fin son
parte fundamental da crenza porque se asocian co sentimento de cada
quen e amosan precisamente un rostro de afinidade co que o doente se
identifica. E os penitentes da Pobra, ademais dos seus hábitos de
cor púrpura tamén levan nos seus rostros a imaxe da dor e da
resignación. Imitan ó Xesús que preside a celebración e imitan o
feito polo señor Liñares seis séculos atrás portando os
cadaleitos que, se non fosen atendidos, habían de servirlle de
vehículo ó outro mundo. Cadaleitos portados por amigos e
familiares, que polo xeral levan o sorriso do triunfo nos beizos,
deste momento vitorioso, dando unha imaxe que agocha a traxedia que
noutros casos non son capaces de disimular.
Eses
rostros só son máscaras apotropaicas contra o medo, na procura da
serenidade e da esperanza, mentres van vencendo ó temido e fatal
desenlace. O cal non quita que, entre tanta alegría moderada,
aparezan rostros que semellan mirar á cámara que os retrata
reprobándolle que lles roube esa intimidade de sufrimento que por
nada queren compartir co mundo, aínda que se vexan na obriga de
amosalo.
¿Como
debemos definir a preocupación que nos deixa estas faces de traxedia
cando toda festa debería ser un triunfo da vida?. ¿Que outra
maneira hai de defenderse desa lotería que toca sen ser xogada, se
non é arrepoñéndolle a imaxe alopática da vitoria, anque sexa
momentánea?. Aquí é onde se xustifica a fe cega nesas "cuñiñas
de bo pao" que nos ofrecen unha derradeira esperanza cando a
ciencia médica non o ten claro, e avivan a crenza mantida por unha
tradición que, moitas veces chanta as súas raíces en tempos moi
anteriores ó cristianismo. Porque ó médico hai que ir e facerlle
caso, pero o santo é quen guía a man do cirurxián, din con fe cega
todos e cada un dos ofrecidos desde tempos inmemoriais. E xa sabedes
que, cando o médico non acerta e os santos non poden é que non
estaba de Deus.
(artigo publicado en La Voz de Galicia, edición Barbanza)
Ningún comentario:
Publicar un comentario