Sapir e Whorf e o determinismo linguístico.

      

            O artigo da semana pasada remataba aseverando que non ter nome equivale a non ser nada. Aplicándoo a persoas ou a cousas, tal sentenza é unha esaxeración. Obviamente, podería dicir alguén, mais os antropólogos linguísticos Sapir e Whorf puideron ter estado de acordo. Estes autores enunciaron nos anos corenta unha hipótese homónima (Hipótese Sapir-Whorf). Propoñían que a lingua dun falante determina o seu pensamento. Actualmente, esta noción está descartada na súa versión “forte”, pero a versión chamada “débil” conta co recoñecemento da comunidade científica. Os datos empíricos recollidos en estudos transculturais mostran que a percepción é igualmente posíbel para os falantes de calquera lingua, mais esta verase facilitada ou dificultada en función da familiaridade co obxecto a observar e da dispoñibilidade de vocabulario para codificar os percibido.

            É moi coñecido o caso do pobo inuit, para quen o que nós chamamos neve é tan importante que cada un dos seus estados merece un sustantivo particular. A neve que cae ten a súa propia palabra, que é distinta da que denomina á neve acumulada e a da neve sobre o chan. Nós podemos dicir vapor, auga, xeo... eles teñen puntos intermedios entre cada un dos tres estados, que nós só poderíamos describir con frases engorrosas, porque eses matices son irrelevantes na nosa cotidianidade, non precisamos nomealos con rapidez.  O mesmo pasa coa area para os nativos australianos, co arroz en Vietnam ou coa chuvia na Galiza. Ademáis, un inuit vivirá inmerso na cor branca, por iso aprenderá a discriminar as súas diferentes tonalidades mellor que alguén que sempre atopase a cor branca resaltando entre o verde dunha árbore, o azul do mar ou o vermello dunha froita.

            Os Zuni de Novo México non teñen un vocablo diferente para as tonalidades que nós separamos en “amarelo” e “laranxa”, pero non poderíamos aplicar a hipótese estricta porque isto non altera a súa percepción: está demostrado que son capaces de distinguir unha pelota laranxa de  outra amarela. En cambio, si afecta a cómo codifican as imaxes na súa memoria, pois co paso do tempo, a diferencia dos falantes de inglés, os zuni non lembrarán se antes viron o obxecto que os experimentadores chaman laranxa, ou o que chaman  amarelo.

             Lonxe de depender unha da outra, linguaxe e percepción estarían interrelacionadas, influíndose mutuamente. Podemos supoñer que estas diferencias á hora de conceptualizar o pensamento facilitan a resolución dos problemas propios do entorno. Os Pormpuraaw, no norte de Australia terían dificultade para seguir indicacións como “xire á dereita” (de feito... ¿dereita, esquerda?, ¿qué é iso?) en cambio, sempre saben se van cara ao norte ou cara ao nordeste. Probablemente, se nos mandan ordenar unha serie de paus de maior a menor tamaño, o máis grande acabará á nosa esquerda e o máis pequeno á nosa dereita. No caso dos Pormpuraaw, os paus estarán colocados de este a oeste, pois eles ordenan o mundo seguindo ao sol.

            Acéptase, por tanto, que a lingua dunha persoa modela a maneira na que tal persoa percibe e memoriza a realidade, de onde se desprende que esa “realidade” está socialmente construída. 

Adelaida Vidal.