ORIXINAIS E FACSIMIS

Por Pepe de Rocaforte

     Nunha novela que lin hai pouco Julian Barnes tocaba o tema das reproducións de obras orixinais e mostrábase belixerante no asunto. “Temos que esixir a réplica, posto que a realidade, a verdade, da réplica é o único que podemos posuír, gozar e, se así o decidimos, destruír. Só podemos aproximarnos á cousa real por medio da súa réplica. Preferimos a reprodución á obra de arte en si mesma, o son perfecto e a soidade do compact disc ó concerto sinfónico en compañía dun milleiro de vítimas de molestias de gorxa”. Algo así, máis ou menos, defendíao Torrente Ballester hai anos nunha entrevista nun xornal que agora non podo localizar.

     Tamén vin non sei onde, nun paso máis adiante, a proposta para esas grandes bibliotecas, poño por caso a do Trinity College de Dublín ou a da Abadía de Melk, de substituír os libros expostos (naturalmente en plan “mírame e non me toques”) por pinturas murais reproducindo o seu aspecto externo. Para o visitante a sensación sería exactamente a mesma, e requiriríanse moitos menos coidados de conservación, evitando de paso as posibles alerxias producidas polo po acumulado en todos eses tomos ordenados en formación castrense nos impoñentes e apabullantes andeis desde onde nos atemorizan coa súa oculta sapiencia.

     Estas ideas tráenme á memoria unha exposición, celebrada no Museo Etnográfico de Hanburgo, das terracotas dos guerreiros de Xian, de China. Xa saben: esas estatuas milenarias descubertas na tumba do emperador Qin Shihuang. As figuras para a exposición foran cedidas polo Center of Chinese Art and Culture e cando xa recibiran máis de dez mil visitantes os responsables hanburgueses descubriron que seis guerreiros e dous cabalos non eran os orixinais, senón réplicas, e non tiñan por tanto nada de milenarias. En consecuencia decidiron pechar a exposición por considerarse estafados, aínda que por parte do Centro de Arte e Cultura China nunca se dixese que aquelas figuras eran as auténticas.

     ¿Que pasaría se nunca se chegase a descubrir aquel troco? ¿Ficarían prexudicados na súa facultade de goce artístico os visitantes da exposición? ¿Ou daríalle exactamente o mesmo? ¿É peor gozar da contemplación dunha reprodución feita coa máxima fidelidade que os medios existentes hoxe en día permiten?

     Esta presunta necesidade de enfrentarnos ó orixinal, de non aceptar sucedáneos, por máis perfectos que sexan, lévame a unha interpretación tal vez atrevida: A cultura, a educación, e todo eso, utilizámolo para nos considerar por riba do común dos mortais que non poden acceder á contemplación deses orixinais que tanto interese parece haber en mitificar.

     O cal me leva, volvendo ás propostas de Julian Barnes, á idea de facermos aquí un museo de reproducións de grandes obras de arte galegas hoxe esparexidas polo mundo. http://arqueoloxico.com/cgi-bin/weblog_basic/index.php?p=1040  Xa temos, por exemplo, un facsímil da Biblia Kennikott. Mentres para ver, poño por caso, o Libro de Kells, incunable exposto na Biblioteca do Trinity College de Dublín, témolo que admirar nunha vitrina acoirazada, baixo unha luz morrediza para que a luz non lle faga mal ás cores, aquí a biblia feita na Coruña, se se podían ter máis reproducións dela, ata poderiamos folleala de cabo a rabo sen temor a prexudicar o libro. E o mesmo con tantas outras obras, hoxe fóra do noso alcance. ¿Non sería un magnífico modo de fomentar a nosa cultura?

     En fin, como hoxe xa me estendín de maneira excesiva, paro aquí a cousa. Ata a próxima, amigos!