Durante os anos oitenta, a
antropóloga estadounidense Nancy Scheper-Hughes realizou unha investigación
participante nun barrio de fabelas do estado de Pernambuco, no Brasil. O
resultado foi o libro Death without Weeping. The violence of everyday life in
Brazil (A morte sen pranto. Violencia cotiá no Brasil). Un dos temas principais
do estudo é o infanticidio indirecto.
Chamamos infanticidio
indirecto ao que, lonxe de ser resultado de unha acción directa como a asfixia
ou os golpes, acontece pola falta de accións de coidado. En entornos con
escaseza de alimentos e auga, os nenos que nacen enfermos ou con algún tipo de
malformación son candidatos a sufrir o pragmatismo de investir os recursos
(escasos) en quen máis proveito poida sacarlles. Cando isto acontece en
familias con exceso de crianzas, a frecuencia da práctica aumenta.
O estudo de Scheper-Hughes
ten unha implicación fundamental, que é poñer en cuestión a universalidade do
concepto de apego. O apego é o vínculo que se establece entre as
crianzas e as súas coidadoras ou coidadores principais, e ten as funcións de
dar seguridade e asegurar a supervivencia das crías. A cantidade de apego das especies
correlaciona coa cantidade de crianzas por parto ou por ovos postos. A máis
crías, máis independentes nacen. A menos crías, máis mecanismos aparecen para
garantir a súa protección. Algúns deles son a secreción da hormona prolactina
nas nais, que activa conductas de coidado; o choro das crías para comunicar cando
precisan asistencia ou os ollos enormes que as fan parecer tan tenras. Pero non
aparece o apego, segundo Scheper-Hughes nas mulleres pobres das fabelas do
emerxente Brasil dos oitenta, un dos países con máis desigualdade social do
mundo. Así, a autora cuestiona a teoría (occidental) do vínculo, pois nos seus
estudos afirma que moitas nais pobres non mostran apego cos bebés dende o
nacemento, senón que nelas aparece uns anos máis tarde, cando o neno ou nena xa
sobreviviu ao momento de maior vulnerabilidade. A autora propón que unha alta
taxa de mortalidade infantil levou a que as mulleres desenvolvesen un
mecanismo cognitivo co que protexerse primeiro da desesperación de non
poder cubrir as necesidades das crianzas e, finalmente, de perdelas.
Non se trata dunha
crueldade nunca vista nin que nos quede demasiado lonxe. Aquí ao lado, en
Portugal, publicouse no 1875 O Crime do Padre Amaro. Na novela, Eça de Queirós
preséntanos á Tecedeira de Anjos, unha
ama de cría á que se levaban os recen nacidos dos que as familias biolóxicas
non podían ou non querían ocuparse. Levábanos dicindo que coas crianzas xa se
sabe, son tan débiles... que é doado que acaben en anxiños.
A especie Homo Sapiens
tivo a capacidade de crear sociedades hipócritas e desiguais, pero tamén
historias e narrativas coas que facelas máis levadeiras.
Adelaida
Vidal
Ningún comentario:
Publicar un comentario