As orixes da linguaxe

 Por Pepe de Rocaforte

     Hai xa uns anos un bo amigo meu, o desafortunado poeta Jaime Vaello, despois da negativa doutro poeta a prologar o seu libro (ata hoxe inédito) “Adeona”, coa desculpa de non ter entendido os seus versos, escribía un “Prólogo para apartarme de la incomunicación de la palabra por la palabra”, onde reflexionaba sobre as dificultades do entendemento interpersoal por medio da fala.

     Eso tróuxome o recordo dun daqueles desaparecidos “Encontros en Mariñán”, onde se falaba sobre a orixe do pensamento. Un dos participantes, Gonzalo Navaza se non lembro mal, expoñía unha hipótese sobre as orixes da linguaxe, ilustrada cunha historia na cal dous cazadores camiñaban con cadanseu cervo ás costas despois dunha xornada de caza. De repente aparecía unha fera (un lobo tal vez) no alto dunhas pedras e botábase contra eles, quen, para salvar a vida, guindaban ó chao as pezas cazadas e fuxían por onde mellor podían.

     Algún tempo despois volvían ambos cazadores doutra proveitosa cazata e ó pasaren polo lugar onde en anterior ocasión lles aparecera o lobo, un deles empezou a articular uns sons ó tempo de sinalar cara o alto das penedas e guindar ó chao a súa peza para a seguido botar a correr, acción inmediatamente imitada polo compañeiro, temeroso dunha suposta nova aparición da fera.

     Perdidos de vista un cazador do outro, o primeiro, o que “falara”, volvía atrás e apañaba para si o seu cervo e o do compañeiro. Así máis ou menos comezou a fala.

     Neste punto José Avello pediu a palabra para apuntar a posibilidade de a escritura ser anterior ó nacemento da linguaxe. O novelista asturiano aumentáballe un detalle ó relato de Navaza: cando aquel día pola mañá os cazadores saíran a cazar, un deles descubriu na area a “escrita” marcada polos pezuños dunha parella de cervos. Mostroulla ó seu compañeiro, quen inmediatamente soubo ler e interpretar a mensaxe. Esta posibilidade, confesaba Avello, tomáraa prestada de Jacques Derrida, non se lle ocorrera a el. (A hipótese de Gonzalo Navaza, e a historia con que a exemplificaba, tampouco era propia, pero non lembro de quen a tomara).

     Contáballe este caso hai un par de días a Xabier Docampo quen, deixando de lado as pegadas dos cervos e o ouveo do lobo, expoñíame outra suposición: dun xeito ou outro, aqueles cazadores foran os iniciadores da comunicación por medio da fala, pero o motivo fora a necesidade de lle explicar á xente que ficara á súa espera arredor do lume nocturno as aventuras en que se viran envoltos durante o tempo botado lonxe do poboado.

     E seguro que sobre o tema aínda ha de haber moitas hipóteses máis.