O ALENTO DA EPOPEA

Por Pepe de Rocaforte

Acabei de ler nestes días “Por unha causa xusta”, novela de Vasili Grossman centrada na invasión de Rusia polas tropas da Alemaña nazi e, particularmente, no primeiro ano do cerco de Stalingrado.

Grossman, non admitido no exército por causa dunha enfermidade pulmonar, cubriu como corresponsal do xornal “Estrela Vermella” a información desde o frente de batalla, o que lle permitiu ter unha visión directa do desenvolvemento de boa parte da guerra nas inmediacións do Volga, particularmente do cerco de Stalingrado.

Non sei se por causa da súa extensión (a novela ten máis de mil páxinas), ou pola cantidade de personaxes que aparecen no transcurso do relato (a relación deles ocupa case dez páxinas do libro e se lle aumentamos os distintos nomes con que ás veces se alude a cada un deles, por exemplo Mijaíl Sidorovich Mostovskói, pode aparecer así ou só Mijaíl Sidorovich, ou en ocasións simplemente Mostovskói). Anatoli pode ser Tolia ou Tolenka, etcétera).

Por todo eso ó principio foime difícil seguir a lectura. Así e todo resistín a tentación de deixala de lado porque, a medida que avanzaba na historia, deixoume de importar ata a parcialidade do autor, a quen o sentimento patriótico faille  describir a todos os cidadáns soviéticos como boa xente, e se algún non o é tanto, non falar del. Así non veremos para nada o nome de Stalin, mentres Hitler e Mussolini aparecen tratados con certa amplitude.

Pero eso non importa moito, o verdadeiramente importante é introducirte nunha historia ambiciosa, contada con paixón totalizadora (Seica Solschenizyn dixo que todo escritor ruso aspiraba a medirse con Tolstoi e Dostoiewski. Grossman, nos dous anos que pasou no frente de Stalingrado, o único libro que levaba consigo e leu dúas veces foi “Guerra e Paz”).

A súa obra é toda unha epopea do século XX, comparable ás que nos deixou a Grecia Clásica. O propio autor levaba a idea delas na cabeza, cando, xa preto do final, escribe: “¿Por que choras e te lamentas cando oes contar as desventuras dos arxivos, dos dánaos e de Ilión? Os deuses decretaron a morte daqueles homes para que lle servisen ós seus descendentes de tema para os seus cantos. Tal vez dentro de oitocentos, ou quizais mil anos, cando xa non estean esas árbores nin ese estrada, cando esa terra durma un sono eterno cuberta polo estrato denso e groso doutra terra [...] da que desapareceron as cidades e os pobos [...] un home de brancos cabelos camiñará amodo pola beira do Volga, deterase e pensará: ‘Esta rexión esconde vestixios da historia, por aquí marcharon cara ó Volga os soldados dos afastados tempos da gran Revolución’ ...”

Non sigo coa cita porque me entusiasmo e case copio o libro enteiro. A cambio recomendarei a lectura desta gran novela. Pola miña parte axiña me porei a ler a que se pode considerar segunda parte (e seica mellor aínda) desta historia: “Vida e destino”, naturalmente do mesmo autor.