ANAQUIÑOS

Por Pepe de Rocaforte

Volvo ás lecturas escolares, porque me quedou un caso sen contar. Refírome hoxe a un único libro: “Anaquiños”, de Manuel Fernández Novoa, aínda que non o tiven como libro de lectura na miña época escolar. O exemplar que posúo pertence a unha edición de 1958, aínda que xa fora publicado con anterioridade a xulgar polo “nihil obstat”, de 1942.

A pesar do título o libro está escrito case na súa totalidade en castelán, pero a temática é galega e ademais conta con fragmentos que non deixan de chamar a atención nun texto para o ensino publicado naquelas datas da ditadura franquista.

As lecturas en galego son: Un poema de Rosalía, “¡Calade!”; un poema de Curros, “¡Ay!”; un poema de Pondal, “Os pinos” (o Himno Galego, no libro leva ese título); outros versos de Lamas Carvajal, “As campanas d’Amiudal”; e un relato en prosa, “Xoquín e Pepiño”, do autor do libro.

Nalgún dos textos, como no referido a Pondal, pon explicacións coma esta (traduzo): “Non foi, como alguén cre, un poeta tendencioso. Se ben é certo que nos seus versos, sen perder lirismo nin colorido, encóntrase certo matiz social, non por eso se empequenece a súa figura, antes ó contrario, elévase”. E non se pode negar a pegada do bardo de Ponteceso nalgún outro texto. Por exemplo, na lectura titulada “El pino” (traduzo): “Cando se fala dos rumorosos fálase dos pinos, é dicir que na nosa rexión ó pino chámaselle poeticamente rumoroso”.

De Curros escribe (traduzo): “Esta figura destacada, deixando á parte os erros que tivo en vida, é unha gloria de Galicia”. De Pastor Díaz (traduzo): “Velaí un home que podendo ter conquistado unha cuantiosa fortuna morreu na pobreza, a pesar de ter sido Ministro e Embaixador. O seu exemplo debería ser imitado por todos”. E tamén ten ocasión de citar o nome de Castelao: “O gran caricaturista galego, Castelao, deu á publicidade unha obra sobre os mesmos [os cruceiros]”.

Algúns dos parágrafos que se atopan aquí e alá ó longo do libro non deixan de ser curiosos: Di de Franco (traduzo): “Alí [en Marrocos], onde España esixía homes fortes, vigorosos, para levar a cultura a xentes bárbaras, presentouse o mozalbete Francisco Franco, hoxe caudillo da Patria”.

E de Concepción Arenal conta (traduzo): “a Asociación Howard, de Londres, ó nomeala socio honorario da mesma, dirixiulle unha atenta misiva. Créndoa varón tratouna de Sir, esto é, de Señor. Eran tan excepcionais as súas facultades que non é estraño que os ingleses a confundisen cun home”.

Rematarei cun par de fragmentos cuxa cualificación deixo a xuízo do lector. Sobre o Cabo de Fisterra (traduzo): “Os homes da antigüidade estaban nun error. Sendo a Terra plana podiamos encontrarlle fin camiñando sempre na mesma dirección, pero sendo redonda, como nolo demostran infinidade de probas, se partimos dun punto e marchamos constantemente na mesma dirección, volvemos ó mesmo punto, mais nunca atopariamos un abismo ou barreira infranqueable que nos indicase que ir máis alá é imposible, que é afundirnos na inmensidade do Universo”.

E de Conxo, “unha nai agarimosa para os dementes” di que (traduzo): “Para evitar o espectáculo pouco edificante e vergoñento de ver deambular polas rúas ós tolos, con perigo para o pacífico transeúnte, as Deputacións galegas aportan o seu óbolo a esta obra de profilaxe social”.

O autor de “Anaquiños”, Manuel Fernández Novoa, era mestre, natural de Vigo, onde naceu en 1908 e morreu en 1984.