CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (12)

                                                                        O Curmán de Undochán

     Nestes países a palabra gallego, amáis de abranguer a todos os españois (exercendo un involuntario imperialismo conceptual), tivo connotacións máis que pexorativas. Era un reflexo da aparencia que moitos fillos de Galiza daban de persoas incultas e rudas. Todo por proviren, na maioría, do medio rural e por non dominaren o idioma español, expresándose nun castrapo, aquí ainda máis agudizado polo contraste co español do Uruguai, diferente, no seu vocabulario e pronuncia, do que na Nosa Terra se falaba e fala. (Racismo lingüístico tamén exercido con outras etnias: italianos, árabes…).

Cando, coa millor intención, se pretendía non ofender ao interlocutor galego, isto traducíase no feito de evitar chamalo gallego, para pasar a englobalo ou difuminalo no xentilicio ampliador de español. Algo similar ao eufemismo moreno para se referiren ao negro ou preto (pois nestes lares o equivalente ao moreno de España é morocho). Mais se querían ofender ao galego, entón si chamábanlle gayego, enfatizando o calificativo talmente como se facía co negro: ben sabemos que todo radica no ton ou xesto con que se di calquera palabra.

 

Entón había un certo número dos nosos connacionáis que, ao supostamente insultalos con ¡gayego! ou ¡gayego cuadrado!... respondía: ¡Gallego, y a mucha honra!, expresión de dignidade que deixaba ao outro sen argumento. Así facía, disque, o noso  Soliño da crónica anterior.

Pasaron os anos. A xente foise informando. Veu o masivo exilio, económico primeiro, político despóis, dos rioplatenses en xeral. Moitos fillos ou netos de galegos, deron cos seus osos en Galiza e descubriron todo o bo que Galicia tiña para lles ofrecer. Foron, daquela, rectificando as suas rancias certidumes pexorativas.

Hoxe, e desde hai décadas, o termo gayego deixou de ser ofensivo. Ninguén ousaría nestes tempos utilízalo como necio insulto. É máis, pasou a ser cariñoso de vez e chamouse e chámase gayego (e yoyega, en vesre, ou gaita) ao fillo ou mesmo ao neto do galego… e este acéptao con total naturalidade, diría máis, con lexítimo orgullo, unha vez demostrado que o país dos ancestros é un lugar como calquer outro e ben máis fermoso e ricaz en bens e en historia que moitos do ancho mundo.      

 

     A linguaxe híbrida a que nos teñen afeitos, 

igual permítenos saber que, desde 2010, 

o Centro Orensano cambiou para Centro Ourensán…  

Non foi menor o labor que unha institución como o Patronato da Cultura Galega (fundado en 1964 polos últimos galegos galeguistas da posguerra) e a audición radiofónica Sempre en Galicia (de 1950 ata hoxe) fixesen campaña tras campaña informando da decisiva impronta galega nesta república: José A. y Trelles (Ribadeo, 1857, poeta gauchesco), Adrián Troitiño (Moalde-Silleda, 1869, sindicalista) ou Juana de Ibarbourou (1892, filla de Vicente Fernández, de Vilanova de Lourenzá), no século XX… entre centos de galegos e galegos-fillos, varios deles próceres fundadores, sonvos  exemplo desa pegada que, alén diso, dá a pauta dun país acolledor como poucos.

     

Frase extemporánea: Algúns logros do Uruguai como país: 8º no mundo en inclusión social (1º en Latinoamérica); 1º en Latinoamérica en maior desenvolvemento democrático.