Músicos uruguaios de xinea galega
O curmán de Undochán
Na recuada crónica 6 falábamos de Soliño e dos Collazo. Hoxe tornamos a eles e máis a outros autores con algo de galego, centrados, pois, na música, quer popular, quer académica. Apenas daremos un pantallazo sobre os irmáns Juan Antonio (1896-1945) e Ramón Collazo Patalagoity (1901-1981), fillos do galego Antonio e de nai basca. Do primeiro, morto aínda novo, quedounos un conxunto de músicas imperecedoiras, tales os tangos Niño bien (1927) e Garufa (1928). Canto a Ramón, moito máis cercano a nós, pianista e compositor, a máis de animador, con Soliño e Fontaina, da “Troupe ateniense” (1922, organizada ao abeiro do Club Atenas de baloncesto, de 1918), foi recoñecido dándolle, segundo dixemos, o seu nome ao Teatro de Verano montevideano.
Entre outros compositores da chamada música típica rioplatense poderíamos citar, de pasada, a Enrique Saborido (1877-1941) ou ao director Francisco (Panchito) Maquieira Sobreira (1903-1977), “El Bandoneón Oriental”. Varios destes músicos eran ao tempo letristas, quer dicir, autores que, sen chegaren á categoría de poetas full time, deixaban a sua inspiración literaria gardada ou envolvida na arca ou artesa da música, e son frecuentemente ignorados, por ser a melodía o máis envolvente e memorizábel. (Así pasa co poeta uruguaio Romildo Risso -1882-1946-, autor de “Los ejes de mi carreta”, universalmente coñecido na sua versión de milonga cantada por Atahualpa Yupanqui).
Outro protagonista musical e popular montevideano foi, ata estes días da man do seu fillo, Carlos Goberna (1940) quen, con Óscar Ruben Bosolasco Leis (a) Óscar Leis (1941), crearon (1964) o conxunto melódico de ares tropicais Sonora Borinquen (acaso algo emparentada cos Lecuona Cuban Boys que, na sua xira de 1941, estrearan “Carnaval del Uruguay”, do seu director A. Oreffiche, un clásico desde aquela), sonora que temos gozado actuando na rua, a recorrer a xeografía urbana dacabalo dun camión. Goberna, con ese apelido típico da bisbarra viguesa, foi nomeado Ciudadano ilustre de Montevideo e ten un dos soles chantados no pavimento da peatonal Sarandí, entrada da Cidade Vella.
Dando un salto mortal nos xéneros musicais, vaiamos agora á música clásica ou académica que, despóis de varios maestros de orixe italiana (tales Giribaldi, Sambucetti, Fabini, Ascone…), deu, no século pasado, a figura de Héctor Tosar Errecart (1923-2002, outro galego-euskaldun, neto de galego), considerado o máis importante compositor da segunda metade do XX.
Antes del houbera un León Ribeiro Freire (1854-1931), neto dun portugués Freire de Andrade, ou un José R. Usera Temes (1867-1938, tal vez tamén neto), autor da patriótica e clásica marcha “Mi bandera”, de bela melodía. E un pouco máis acá deste, o case ignorado Alejandro Peñasco Martínez (1914-1979) que, sen antecedentes galegos coñecidos, deu en compor “Tres canciones sobre poemas galaico-portugueses del siglo XIV” que lamentamos non ter ouvido.
Cómprenos citar, como remate, o caso de Bernardo Freire (1894-1983), músico cedeirés que, no seu medio século de radicación neste país, foi director de duas formacións, a Banda Municipal de Montevideo (1953) e o primeiro da Orquesta Sinfónica da AUDEM –Asociación Uruguaya de Músicos- (1956), quen acabou voltando á vila natal.
Frase non tan extemporánea: “Yo era el pianista de tal audición [radio Ariel, Airiños da miña terra, 1935-1937] y me sentía completamente feliz de entrar en contacto con la música popular gallega, arcaica, deslumbrantemente pura y hermosa en su casi incambiada raíz primitiva. Muiñeiras, pandeiradas, los dulces y emotivos alalás, todo me emocionaba al extremo y me hacía deplorar no haber sido gallego para trabajar sobre ese riquísimo y casi virgen material. Siempre pensé que a los gallegos les hace falta un Manuel de Falla para que su música diga su voz por todo el mundo. En esa época aprendí a querer como si fueran mías la poesía y la ternura del pueblo gallego.” (1978, Jaurés Lamarque Pons, 1917-1982).
Ningún comentario:
Publicar un comentario