PREFACIO A “POLA IDA E POLA VOLTA”

Breogán Riveiro

               A obra “Pola ida e pola volta” que tes nas túas mans -ou na túa pantalla, que tanto ten- foi publicada o ano 1977. Iso supuxo algúns problemas á hora de pasala a soporte informático, tanto porque non existiu nunca orixinal dese soporte como porque falamos dunha época prenormativa. O galego non estaba normalizado. Os correctores automáticos, afeitos a “ir polo rego” do legal non funcionan con palabras tan entrañables como “televexo”. Ademais, o papel no que está impreso o libro non é da mellor calidade -eran épocas esforzadas tanto na escrita como na edición-, o que fai que ao escanealo os erros se vaian acumulando.

                Polo tanto tiven que limpar os textos a man, corrixindo algunhas cousas e deixando outras, a maioría, porque penso que o “sabor” do texto é mellor se respectamos a época na que estaba escrito. Teño que confesar que esta tarefa foi esgotadora e non de todo satisfactoria, hai tildes aquí e acolá que foron inventos do OCR -o programa de conversión a texto- que tamén fixo aparecer símbolos e puntuacións, e fixo aparecer letras... e esqueceu palabras, e borrou textos, e desordenou todo...  Un  desastre. Ademais... diante dunha obra vella, prenormativa, que debo corrixir e que non? Decidín decantarme polo mínimo esforzo, co permiso de Rocaforte, que me fixo a petición para “Libros na Artesa”.

                Confeso que para min foi un pracer volver ler “Pola ida e pola volta” despois de moitos anos. Pode que non sexa a mellor obra literaria da historia da humanidade, pero é singular, déixase ler  con facilidade, aínda que en ocasións o texto é ampuloso de máis. Por certo que no texto pon “anque” por “aínda que”, como aínda se di en moitas zonas de Galicia, e como se fai en italiano. Calquera afeccionado á filoloxía gozará co texto. Sorprendeume, porque nunca me decatara, que “Pola ida e pola volta” é moi visual. En ocasións semella o guión dunha película: “se nos imos achegando escoitaremos voces, e se nos achegamos máis veremos rapaces que...” Tampouco me parara a analizar que a obra é tremendamente positiva dende un punto de vista sociopolítico: Representa aos “pobres” desta sociedade cun respecto enorme, representa á xente vulgar, a emigrantes sen moitas luces, que abondo teñen con saír adiante cos seus problemas. Son antiheroes, pero non aparecen -como decote na literatura- como perdedores ruíns e noxentos. Non: os protagonistas son os nosos paisanos, a nosa xente, “somos” nós, e o autor quéreos, sen dúbidas nin traicións. Coido que é un prantexamento moi pouco habitual na literatura. E agradécese.

                Tamén teño que reivindicar que “Pola ida e pola volta” é das primeiras obras galegas en tratar o tema da emigración a Europa, así como os problemas que a emigración supón para quen a padece: o “síndrome de Ulises” en retorno perpetuo a unha Ítaca que non existe, os problemas idiomáticos, a alienación, os cadros nervosos que encheron os siquiátricos galegos. Todo iso existe e todo se trata, con amabilidade, con naturalidade.

                E velaí o último descubrimento que fixen nesta obra: a naturalidade. Había intres nos que a lectura me traía a sensación dunha película neorrealista. Un saibo máxico dunha época que agora estamos en pleno proceso revisionista: como se instaurou en España iso que chamamos “réxime do 78”. Coido que calquera lector interesado en coñecer un pouco a rúa naquela época debería ler “Pola ida e pola volta”.

                Son moitos motivos para botarlle unha ollada a esta obra. Dos seus defectos e carencias xa algo dixemos, pero se non vos importa, falaremos outro día.

                Moitas grazas a Francisco Vidal, a Xosé Manuel Martínez Oca e a “Libros na Artesa” por permitirnos poñer nas vosas mans esta obra.

                Agora, gozádea.