Ouvidos xordos

            No ano 1964 Kitty Genovese foi asasinada no aparcadoiro do edificio no que vivía, en Nova York. Ao día seguinte a cidade espertou conmovida e culpábel: o New York Times publicaba que uns trinta veciños foran testemuña e non fixeron nada. Máis tarde sóubose que foran menos, “só” unha ducia, os que asistiron aos feitos dende as fiestras das súas casas. O asasino confesou que aquela noite saíra da súa casa á procura de unha muller á que matar. Os veciños escoitaron os berros de auxilio e cando Kitty recibira dúas puñaladas, un dos veciños si, dixo ao agresor que marchase e este obedeceu. Kitty quedou soa no chan do aparcadoiro e aos dez minutos o asasino volveu para rematala e, unha vez moribunda, violala. Si, os veciños chamaron á policía e á ambulancia na que a muller falecería menos de media hora despois.

            O nome de Kitty Genovese fíxose tristemente coñecido porque a súa traxedia utilízase como exemplo do denominado “efecto espectador”. Este fenómeno da psicoloxía social predí que ante unha situación de emerxencia, cantos máis espectadores estean presentes máis difícil vai ser que interveñan. Estudouse tamén en situacións controladas de laboratorio: un participante presencia como o seu compañeiro está sendo agredido e mídese o tempo que tarda non en intervir, senón en avisar ao experimentador. Pois ben, cantos máis participantes hai, máis tarda. A explicación non está  demasiado clara. Algúns investigadores apuntan a unha difuminación da responsabilidade (“alguén intervirá”), outros ao medo ao ridículo (“vou meterme eu nese fregado e diante de todo o mundo?”). En todo caso, parece que en canto unha única persoa intervén, todos os demais iremos en masa a aportar a nosa humilde colaboración pero, se ninguén o fai, nada.

            O mes pasado, en Valencia, un rapaz con orde de restrición meteu no coche, pola forza, á súa exparella. Ante os berros da moza, Andrea Carballo, os veciños saíron a mirar pola ventá e viron como o home a arrastraba polo pelo ate metela no coche que ao pouco tempo estrelaría contra unha gasolineira. Gritáronlle dende a fiestra que a soltara, pero non lles deu tempo a baixar.

            Uns días máis tarde coñeciamos que unha rapaza de Boiro pediu axuda mentres o seu agresor intentaba metela nun maleteiro. Acontecía nunha rúa con casas, pero só a escoitaron berrar uns rapaces que ían por outra rúa diferente. Acudírona, e hoxe a rapaza está viva e o secuestrador no cárcere, pois resultou ser o asasino confeso de outra muller máis, Diana Quer. Non sabemos se alguén a escoitaría berrar mentres era metida á forza no maleteiro coche, antes de que a estrangularan. Quen sabe, tal vez alguén escoitou berros e preferiu pensar que eran de celebración, que estaban en festas.

            Parece que os reporteiros do New York Times esaxeraron as cifras do caso de Genovese, e un dos veciños valencianos de Andrea Carballo relata que estaba a punto de baixar para axudala cando o coche marchou a toda velocidade. E realmente pode ser que dentro das casas separadas por un par de metros da estrada onde a rapaza de Boiro foi acudida por rapaces que a escoitaron berrar dende outra rúa, non escoitaran nada porque as súas ventás están insonorizadas, tiñan a tele a todo volume ou pensaban que eran berros de alegría, que para algo era Nadal. Pero o fenómeno do espectador está estudado pola psicoloxía social, existe. E está demostrado que antes de rasgarnos as vestiduras pola indignación e pola rabia, e antes de saír en tropel ao monte a buscar rapazas desaparecidas e de colar cartaces coas súas fotos, e antes das manifestacións de condena, antes de todo iso, hai un intre clave no que facemos ouvidos xordos.

                        Adelaida Vidal