TRIESTE

Por Pepe de Rocaforte

Nun dos textos recollidos no volume “Escritos sobre Joyce”, Italo Svevo comenta que en Italia sempre se oe citar a Joyce xunto a Proust, pero o labor de separalos, di, é moi doado. Para empezar refire a anécdota da primeira e única vez que se encontraron os dous, en París. Seica coincidiron na rúa e foron presentados polos seus acompañantes. Proseguiron o paseo xuntos e de súpeto Proust preguntoulle: “¿Coñece vostede a princesa X?” “Non”, respondeulle Joyce. E Proust: “¿Coñece a princesa Y?”. “Non”, volveu responder Joyce, “nin me importa o máis mínimo”. Separáronse e non se volveron ver nunca máis.

Despois desta significativa posta en situación sinala Svevo que a frase de Proust crea a base de perfección. Nunca ten suficiente e narra, narra, aguilloado polo desexo de recuperar aquel tempo que xa non é. Dá a impresión, dinos o escritor triestino, de que o seu relato non necesita un plan previo porque os feitos que conta xa levan en si a súa propia ordenación. Joyce, en cambio, é todo o contrario. Prepara coidadosamente o plan, a aventura para a cal elixe as personaxes. Extrae da realidade aquelo que previamente escolleu e con eso fai algo tan completo que pode substituír a realidade enteira.

Pero non era desto do que ía escribir hoxe, senón do lugar onde, dixo Joyce, “se o río de Dublín non fose tragado polo mar, desembocaría no Gran Canal de Trieste”, fío tendido por el para relacionar ambas cidades. Non coñezo Trieste. Paseille pola beira hai uns anos, pero o que vin desde a autovía foi como non ver nada. Así e todo, dun modo un tanto irracional, establecín daquela unha relación entre Trieste e A Coruña, tal vez por algo que me rebulía na cabeza desde a lectura de “A conciencia de Zeno”, a novela de Hector Schmitz, quen quixo remarcar co pseudónimo de Italo Svevo (Suevo) a súa italianidade compatible coa cultura mitteleuropea tan importante na súa cidade natal.

Coincidindo coa idea de cidades “no extremo” (nordeste en Trieste, noroeste na Coruña) que para min poñía en relación a urbe italiana coa galega, leo en Claudio Magris que, cando el era neno, Trieste non só era unha localidade de fronteira, senón que parecía ela mesma unha fronteira. E, explica, a fronteira é barreira ou ponte, o mesmo pode estimular o diálogo coma o rechazo. Segundo el en Trieste producíase un sentimento de incertidume, de falta de pertenza e estrañeza, o sentimento contraditorio de ser o centro e ó mesmo tempo a periferia.

En Trieste, escribe este autor noutro lugar, a fronteira era entón infranqueable, o paso estaba cortado polo Telón de Aceiro, e a península de Istria, italiana antes da Segunda Guerra Mundial, era non só allea, senón a barreira detrás da cal estaba o descoñecido e o temible, o valo que che impedía seguir adiante, como, digo eu, na Coruña o Atlántico che marca a barreira onde, noutro tempo, remataba o mundo.