CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (22)

                                                                                                O Curmán de Undochán

 

      España en 1977, Uruguai en 1998...

celebraron filatélicamente o máis

que bicentenario dos correos marítimos  

           Haivos tanta confluencia histórica entre A Coruña e Montevideo, que ben merecían, moito máis que noutros casos, irmandarse, para pechar o triángulo de cidades xa xemelgas (jumellées que din os franceses): Montevideo-Cádiz e Cádiz-Coruña. Para empezar, aí van dous exemplos.

            Un. Os correos marítimos oficiais entre as duas cidades (1767/1768), que foran moi precedidos polos destinados a Falmouth (1689) e máis despóis á Habana (1764), correos, hoxe sustituídos (cando non pola internet) polo correo aéreo, que comezara a cohabitar co marítimo nos últimos 40 (final da II Guerra) do século pasado. Na Coruña tiñan a sua base no que logo foi Fábrica de Tabacos... cos seus afamados “fárias”... que eran a versión macarrónica do apelido portugués Farías do mexicano seu inventor. 

     A carga humana e sentimental deses correos polo que atinxe aos emigrantes dedúcese doadamente e ven sendo fonte de estudos migratorios do maior interese: nós adoitábamos agardar o carteiro naqueles provincianos anos 50 da nosa infancia con inocultable ansiedade: cartas e fotos -”que viaxaban o que nós non”-, posteriormente suplantadas por cassettes e video-cassetes en tempos que o teléfono non era para calquera...

            Dous. Deuse no mesmo século XVIII, entre 1778 e 1784, o importantísimo fenómeno que alguén denominou “Operativo Patagonia”, e que no seu tempo se chamou “Expedición de las Familias”: doce veleiros transportando perto de dous mil colonos para aquela afastada rexión da coroa española cobizada polos ingleses, a figurar nalgúns libros parroquiais coruñeses como a “Tierra Noba” (sic).

            Porque é fácil imaxinar que tales familias -castellano-leonesas, asturianas e galegas-, previo ao embarque, apousentaron nesa cidade durante meses, aí morrendo, aí casando, aí parindo... sen sospeitar que a maior parte non se daría aclimatado a tan inhóspita rexión (a maiores co rexeitamento dos indíxenas), e acabarían se deslocando a terras ben máis benignas climatoloxicamente falando como as actuais Arxentina (máis próxima) e Uruguai.

            (Rexión, por certo, que varias décadas despóis da independencia arxentina, foi tardiamente incorporada a sangue e lume, co conseguinte exterminio dos naturais -situación aínda persistente cos mapuches chileno-arxentinos- no que se chamou a “guerra del desierto”, tantas veces comparada coa conquista do Farwest americano, sen ter esa repercusión cinematográfica, claro: ver Crónicas 20).

    

        Asombra comprobar que de aquel proceso de seis anos apenas haxa un par de estudos -un aquí, outro aí-, mais paralelamente ningún fito recordatorio na cidade herculina, que se debéu ver desbordada como nunca, moito máis do que hoxe están sufrindo as grandes cidades turísticas europeas. (O propio noso Cornide fixera un informe “Sobre el establecimiento de colonias en las Provincias del Río de la Plata y Tucumán” -1778-, publicadas pola primeira volta aquí en Montevideo en 1970).

            Dun xeito semellante, A Coruña foi durante décadas (posteriormente sucedida por Vigo) o grande porto de saída daquela marea de emigrantes dos séculos XIX e XX rumbo por entón ás Américas todas, mais nomeadamente ao Prata. Os fotógrafos Ferrol e Martí, entre outros, ilustrárono con dramático xeito.

Frase oposta á tese anterior: Curiosamente, a Expedición da vacina, que da Coruña saíu, non chegou a Montevideo, aonde si trouxo a vacina un barco negreiro portugués, nos brazos de tres dos trinta e oito malpocados escravos.