O Curmán de Undochán
“Caballero?”
é unha das fórmulas interrogativas que, cada volta máis sustituída por
“Señor?”, utilizan nalgúns comercios para saber que é o que vas procurando
neles… A mín sempre me soubo a reminiscencia de “outras eras” –como di a
canción “Lisboa antiga”- e estes días estáse crecentemente escoitando co acento
caribense de tanto inmigrante venezolano, dominicano ou cubano, -só que
pronunciado “cabaiero” no lugar do nativo “cabashero”-, o cal tal vez contribúa
á sua supervivencia.
Hoxe, co risco de que me xulguedes
reiterativo, e cumprindo a entrega número 50 –que para este escribidor de base
é todo un récord-, vouna facer musical tal a Crónica 48. É que a palabra caballero –os portugueses distinguen
entre o castellanismo cavalheiro e o
luso cavaleiro- transpórtame ao exquisito vals peruano “Fina estampa”, de
Chabuca Granda, opacado en parte polo moito máis divulgado seu “La flor de la
canela”. Que son duas caras dun mesmo fenómeno: a apoloxía do ser humano,
muller e home, con esa mestura de graza verbal e riqueza musical.
Acho que o máis orixinal do poema é
que, fronte a millenta requebros masculinos para a muller, este é xustamente o
contrario, o piropo dunha muller para o home. Malia non vir moi a conto, un dá
en cavilar se isto é machismo ou feminismo feminino… ou ningún dos dous ismos. A
maiores, a música é singularmente ricaz polo seu dinamismo case acrobático.
O xénero musical latinoamericano
chamado vals criollo é o que abrangue
estes do Perú (peruano é mesmo o famoso “Nube gris”), en cada país co seu tempo especial, máis ou menos lento
(amodiño báilase o brasileiro “Luciana”, de Jobim) e os do resto de nacións,
entre eles a nosa: “Desde el alma” é dos que máis gostamos. E todos con ese
cheiriño de cousa antiga que aos mozos se lles figurará ainda mais vella. E,
por suposto, a Arxentina, representada nesta crónica por “La pulpera de Santa
Lucía”, todo un clásico rioplatense (pulpera:
muller a cargo dunha pulpería, ou
ultramarinos rural).
Coidamos
que estes últimos valses nunca deron chegado ás Europas como si lograron
aqueles de Chabuca (acaso mercé á voz de españolas como Ma. Dolores Pradera).
Este era o xénero que me estaba
faltando cando tratei do tango e, pouco, da milonga, a conformaren a música
típica (urbana) fronte á música folclórica (rural) de que xa temos falado,
Compre, por certo, disterar a milonga de natureza campesina (por exemplo, “Los
ejes de mi carreta”) da milonga nada nos arrabaldos citadinos, a xeito de tango
acelerado (escoitade “La puñalada”). Aquela milonga, como outros ritmos
campeiros, serviu de inspiración a compositores clásicos como o arxentino
Ginastera: a sua “Canción del olvido”, con letra do uruguaio Fernán Silva
Valdés, habita todos os repertorios dos cantantes líricos ao máis alto nivel.
(O nacionalismo musical ten nomes egrexios no Uruguai e máis na Arxentina).
 |
W. Benavides, poeta fundamental
da música folc uruguaia,
ten escrito sobre a nova poesía galega
|
En falando de música folclórica: se
ben hai unha marcada identidade uruguaio-arxentina, haivos modalidades
exclusiva desta banda do Prata. A zamba –tan a miúdo confundida con “o samba”
brasileiro-, xunto coa citada milonga, serían un exemplo do primeiro: Yupanqui,
Falú ou Rodríguez Castillos son, entre outros, nomes inmortais que as
cultivaron en ambas beiras. Mais aquí temos os “cielitos” e os “tristes”, e
tamén, ao norte do rio Negro, ritmos comúns co Brasil como a “chamarrita”, que
disque véu dos Azores, ou o “shote” (que supomos etimolóxica versión do schottisch que mesmo déu pé ao chotis matritense)… co protagonismo do
acordeón (chamado “gaita” polos riograndenses), e inspiradores de poetas tal
Wáshington Benavides (1930-2017).
 |
|
Amalia de la
Vega
|
Precisamente estáse a celebrar este
ano, no seu centenario, a Amalia de la Vega (1919-2000), precursora do folclore
uruguaio en tempos en que a muller, contrariamente ao campo tangueiro, era
poouco vista neste eido da canción crioula. Algo esquecida durante décadas,
omnipresente na nosa nenez, hoxe está a ser reivindicada, dedicándoselle o Dia
do Patrimonio 2019
Frase
extemporánea: Segundo o Banco Mundial, o primeiro país do continente en materia
de ingreso per cápita anual en 2018 foi o Uruguai.
Ningún comentario:
Publicar un comentario