CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (48)

O Curmán de Undochán

Tito Cabano Bello fixo famoso

 o seu tango Un boliche

         Esta volta recuncaremos no tema da Crónica 8, lembrando ao amigo Manuel Suárez Suárez, que  publicou (2000) A emigración galega no tango: nomes como os clásicos Soliño, Collazo ou Fontaina, polo que toca ao tango uruguaio, xa os trouxemos aquí (Crónica 11). Pero hai moitos máis: bem sexa de compositores, letristas ou intérpretes: Cabano e Maquieira, antano, ou Canoura (moito máis que tangueira) hoxe, galegos fillos ou netos, son apenas unha mostra.

En falando de letristas, se algo hai que sinalar é a responsabilidade que os autores de moitas letras da “guardia vieja”, no primeiro tercio do século pasado (o tango ten máis de un século e segue “vivito e coleando”) levan na idea mundial e vulgar deste xénero como “o canto do cornudo” e a posterior calificación, igualmente desafortunada, como “a apoloxía do macho”, como muestrario do máis rancio machismo. Machismo que, por outra parte, non é exclusivo de tal xénero nen deste mundo, desque temos exemplos preclaros na nosa cantiga popular, logo recreada decimonónicamente por Rosalía –“… dádeme un home/ anque me mate, anque me esfole…”, que se diría antecedente daquel “C’est mon homme” popularizado, no XX, pola afroamericana afrancesada Joséphine Baker (1900-1975).

Habería que facer un estudo –que, se cadra, xa se fixo- sobre a porcentaxe desta temática no cómputo total dos textos tangueiros. E tamén deternos no feito, insólito, de que o tango comezou como danza, para despóis, sen deixar de ser danza, se convertir no tango-canción… -daí procede todo- ata o punto de ter dado, xunto a aqueles, textos perennes, tal El día que me quieras –que o amigo Javier García Pena fai fillo de igual verso de Nervo-, ou Volver como os máis famosos  mundialmente, produto do xenio poético-sentimental de Alfredo Lepera (1900-1935) -que musicalmente non consideramos tangos puros- e que, nas décadas de 940, 50 e 60 tivo representantes tan rescatábeis como os dous Contursi ou Homero Manzi, por darmos apenas tres nomes entre moitos, arxentinos a maior parte deles.

Con Contursi (fillo, 1911-1972), José María, vennos a lembranza dunha cuestión pouco sabida polas Europas: Sombras nada más!, que por aí adiante se popularizou como bolero, é un belo tango de Lomuto, con letra daquel (1943). Mesmo é de destacarmos como Joan Manuel Serrat tomou, aparentemente, da milonga La milonga y yo, de Ribero y Díaz Vélez, aqueles versos da sua Fiesta, apenas alterados: “Vamos subiendo la cuesta/ que arriba mi calle [la noche]/ se viste de fiesta”: que nós saibamos, a ninguén se lle ocorréu chamar plaxiario ao admirado cantante catalán…

O tango Sombras, nada más!

é moito máis coñecido como bolero

Claro é que, mercé á letra, o tango é excepcional muestrario do español rioplatense, con duas patas fundamentáis no lunfardo e o vesre. Xa teño me referido a esta última e simpática xerga a xogar coas palabras: lorca, gotán, trompa, sope, feca, lope, cotur, grone, rioba, tovén (calor, tango, patrón, peso, café, pelo, turco, negro, barrio, vento –dinero: lunfardo-vesre coincidindo), ou bolonqui, zabeca, yoyega, yorugua, chochamus (quilombo, cabeza, gayego, uruguayo, muchachos)… etc., etc.

Dato extemporáneo: O D9 é o grupo de países líderes en goberno dixital a nivel mundial: Corea do Sul, Estonia, Israel, Nova Zelanda, Reino Unido, Canadá, México, Portugal e Uruguai, que actualmente preside o clube.