IRENE VALLEJO – PAIXÓN E SIMETRÍA

Por Pepe de Rocaforte

 

Antes do que pensaba rematei coa lectura de “El infinito en un junco”. E no remate fixen o descubrimento doutra cualidade da súa autora. Irene Vallejo, ademais dunha formación cultural envexable e unhas dotes máxicas para escribir, ten a mestría de ofrecer ó lector un relato perfectamente planificado e equilibrado, onde o fluír da historia sigue unhas pautas ben marcadas para manter sen caídas o interese do lector.

Igual que o malabarista colle unhas bolas, ou unhas mazas, ou uns libros, e bótaos ó aire para xogar con eles, obrigándoos a evolucionar sen cair, e finalmente recólleos un a un, diante da nosa admiración boquiaberta, eso fai esta para min recén descuberta escritora, a quen en resume podería definir como unha suma de paixón, equilibrio e simetría.

Explícome. Ou mellor dito, como non me sei explicar, expoño un caso: Espero que algún posible lector deste blog recorde que a semana pasada reproducín o inicio do prologo de “El infinito en un junco”, seguro de que calquera amante da lectura caería de inmediato no engado que lle ofrecía. Falábase alí de estraños xinetes que recorrían as terras do que no século III a.C. era o centro do mundo civilizado, en busca de libros para abastecer a recén creada Biblioteca de Alexandría.

Hoxe reproduzo o inicio do epílogo dese mesmo libro: «Un pequeno exército de cabalos e mulas aventúrase cada día polas escorregadizas pendentes dos montes Apalaches coas alforxas cargadas de libros. Os xinetes desa tropa son, na súa maioría, mulleres -amazonas das letras-. Ó principio, os paisanos, nos seus vales, illados dos Estados Unidos e do resto do mundo, obsérvanas con suspicacia. ¿Alguén no seu san xuízo cabalgaría no frío inverno por ese territorio desprovisto de estradas, terra de camiños borrosos, fráxiles pontes que arrandean sobre o abismo e regueiros onde as patas das monturas esbarran entre cataratas de croios? (...) Desde logo, non están afeitos á estampa sinistra destas mulleres soas, novas, cun alarmante aire de servir a remotas autoridades (...) Esas mulleres a cabalo inspíranlle temor. [Pero] o medo convértese en sorpresa cando as ven desmontar, abrir as alforxas e sacar -espanto e renxer de dentes- libros.

   O misterio resólvese, e os paisanos non dan creto. ¿De verdade? ¿Bibliotecarias a cabalo? ¿Subministro literario? Non acaban de entender a xerga estraña que utilizan as mulleres: proxecto federal, servizo público, plans para favorecer a lectura. Empezan a sentir alivio. Ninguén menciona impostos, tribunais ou desafiuzamentos. Ademais, as mozas bibliotecarias teñen aspecto amigable, parecen crer en Deus e na bondade.

    Combater o desemprego, a crise e o analfabetismo mediante amplas doses de cultura sufragada polo Estado: ese era un dos cometidos da Work Progress Administration. Arredor de 1934, cando se xestou o proxecto, as estadísticas só rexistraban un libro per cápita no estado de Kentucky. No empobrecido territorio montañoso do este, sen estradas, nin electricidade, era impensable poñer en marcha un sistema de bibliotecas móbiles en vehículos, que tanto éxito estaban acadando noutras zonas do país. A única alternativa era lanzar ás aguerridas bibliotecarias polas trochas dos Apalaches para levaren ás costas os libros ata os redutos máis illados. (...) Cada xinete recorría tres ou catro rutas distintas cada semana, con traxectos de ata trinta quilómetros por día. Os libros, procedentes de doazóns, almacenábanse en oficinas de correos, barracóns, igrexas, xulgados ou en vivendas particulares. As mulleres (...) recollían os lotes nas distintas sedes e distribuíanos por escolas rurais, centros comunitarios e fogares labregos. Non faltaba a épica nas súas cabalgadas solitarias: (...) cabalos rebentados no medio de ningunha parte, ante o cal as mulleres continuaban o camiño a pé, carrexando a pesada alforxa de mundos imaxinarios. “Tráeme un libro para ler”, era o berro dos nenos cando vían chegar as bibliotecarias montadas de Kentucky.»

E, equilibrada entre prólogo e epílogo, temos a gran historia dos libros e a lectura, que vai desde os iniciais xinetes en busca de material para surtir unha incrible  biblioteca, ás mulleres a cabalo en busca de persoas illadas do mundo a quen lle ofrecer lectura.

 Pero neste libro aínda hai máis, falábao  o outro día co amigo que mo recomendou. Comentáballe un parágrafo onde se dicía: “los libros, que en todas sus formas arden bien...” Levaba entón pola metade a miña lectura e supuxen que máis adiante a autora daría o nome de Manolo Rivas. Peron non, non o fixo. Como tampouco daría o de Malcolm Lowry, cando noutra frase escribe “bajo el volcán”. Ou non cita a Celine despois de falar de “los viajes al fondo de la noche”. Nin despois de dicir “el librero es un fingidor”, nos da o nome de Fernando Pessoa. (“O poeta é un um fingidor. / Finge tão completamente / que chega a fingir que é dor / a dor que deveras sente”).

¿Cantas máis citas deste tipo podemos encontrar nun repaso a “El infinito en un junco”? Non estaría mal o xogo de nos poñer un día calquera a buscalas. Entre tanto a min ocórreseme pensar, volvendo á alusión a “Os libros arden mal”, que cando escribe eso, Irene Vallejo está pensando nos libros físicos, en pergamiño, vitela, papiro, papel, ou o material que sexa. Efectivamente eses libros arden moi ben, por desgracia. O mesmo Pepe Carvalho os utilizaba para prender o lume na cheminea da súa vivenda. Pero Manolo Rivas sen dúbida pensa nos homes que leron eses libros e lle queda a memoria deles na cabeza. Esa é, creo eu, semente difícil de destruír.