Por Pepe de Rocaforte
O outro día vin unha información sobre a apertura dunha exposición no “Instituto de Estudios Altoaragoneses”, da Deputación de Huesca, para celebrar o 120 aniversario do nacemento de Ramón J. Sender. A exposición ofrece unha selección de artigos xornalísticos, primeiras edicións dos seus libros, fotografías, traducións a outras linguas, etcétera.
Sender é un autor por quen sinto unha simpatía especial e aínda que varios dos seus libros se me fan un pouco duros á hora de lle meter o dente, hai outros, en especial “Imán” e a extensa “Crónica da alba”, que figuran entre as miñas novelas favoritas do século pasado en castelán.
Hoxe o nome do escritor aragonés, como sempre desde que lin “Manual para mulleres da limpeza”, tráeme á memoria a Lucia Berlin, unha autora de quen estou namorado por culpa dese libro no cal escribe cousas coma este parágrafo do relato titulado “Querida Conchi”, onde conta o seu paso pola universidade de Novo México: «Non conseguín praza nas clases de Ramón J. Sender ata o próximo semestre, ¡pero vino no vestíbulo! Díxenlle que “Crónica del alba” era o meu libro favorito. “Xa, pero claro, es moi nova”, díxome. É tal como o imaxinaba, só que vello de verdade. Moi español e arrogante, todo un señor...»
E Lucia Berlin foi, sen dúbida, toda unha escritora. Unha escritora de quen gardo desde hai case tres anos o libro de relatos “Unha noite no paraíso” sen me atrever a empezalo a ler por medo a que me decepcione, porque me semella moi difícil acadar outra vez a fermosura do seu libro anterior, ou publicado con anterioridade.
Volvo polo tanto a repasar o “Manual para mulleres da limpeza” e no relato “Punto de vista” boto man dos consellos que nos dá para a hora de poñérmonos a escribir.
Neste relato Lucia Berlin empeza falando do conto de Chéjov “Tristeza”: Imaxinémolo, di, referido en primeira persoa. Ou mellor, supoñamos que a historia nos sucede na vida real: un día atopámonos na rúa cun vello que nos empeza a contar que o seu fillo acaba de morrer. Despois dun primeiro momento, as palabras do vello faríannos sentir incómodos, tal vez aburridos, como no relato de Chéjov lle sucede a un oínte do vello. Porén, a voz de Chéjov, que nos conta desde fóra aquela desgracia, conmóvenos e fainos experimentar unha inmediata compaixón polo vello.
Entón a escritora pregúntase que pasaría se iniciase así a historia da muller sobre quen vai escribir: “son unha muller de cincuenta e tantos anos, solteira. Traballo na consulta dun médico. Volvo a casa en autobús. Os sábados vou á lavandaría…”, Posiblemente nos pasaría o mesmo que ós aburridos oíntes do home do conto de Chéjov.
Pero se empezase así: “Cada sábado, despois da lavandaría e o supermercado, Henrietta compraba o xornal do domingo”, o lector prestaríalle outra atención ós detalles compulsivos, obsesivos, tristes, da vida desta muller descrita en terceira persoa; tal vez nin se decatase do contrasentido de mercar un sábado o xornal do domingo.
Berlin continúa referindo todos e cada un dos detalles aburridos, carentes de importancia da vida desta “patética criatura” ata un momento, nunha anódina noite de domingo, cando, xa na cama, escoita o ruído dos coches pola rúa. Hai un que se detén na estación de servicio frente á súa casa. Cando abre a porta do auto a noite énchese co ruído dunha música a todo volume. Henrietta apaga a luz e levanta un pouco a persiana. Na radio do coche soa Lester Young. O home que baixou del fala por teléfono na cabina. Apoiome na xanela e obsérvoo. Escoito o saxo suave de “Polka Dots and Moonbeams”. Escribo unha palabra no cristal embazado. ¿O que? ¿O meu nome? ¿O dun home? ¿Henrietta? ¿Amor? Sexa cal sexa, bórroa antes de que ninguén a vexa.
E así acaba o relato. Deste modo tan sutil. A narradora, nas catro últimas frases, acaba de transitar da terceira persoa á primeira e darnos a súa verdadeira intención sobre o que nos quere contar. Nada máis.
Nin nada menos.
Ningún comentario:
Publicar un comentario