A VOLTAS COAS LECTURAS

Por Pepe de Rocaforte

 

  

O outro día vin non sei onde un artigo que trataba de libros mercados para non os ler nunca. Ese, pouco máis ou menos, viña ser o seu título; ou tal vez non fose totalmente así, porque ó que en realidade se refería a autora (paréceme que era unha autora) eran eses libros que chaman a nosa atención nun determinado momento e aínda que nese momento non dispoñamos de tempo para llo dedicar, mercámolos e gardámolos á espera de que lle chegue a súa ocasión; ata que o paso dos días nos fai esquecer deles e aí quedan acumulando po para moito tempo ou tal vez para sempre. Non sei se a vostede lle ten sucedido algunha vez, pero a min sucédeme con moita frecuencia e coñezo a bastante xente á que lle pasa algo parecido.

Noutronte, por unha desas coincidencias que con certa frecuencia se dan na nosa vida -ata o punto de empezar a me parecer que non se trata de coincidencias absolutamente casuais-, remexendo por aquí e por acolá atopei unha moreíña de libros medio ocultos na traseira dun estante á espera da man que os liberase do esquecemento.

A cousa sucedeume cando andaba a voltas para axustar a distribución dos volumes ocupantes duns estantes non moi ben aproveitados, a fin de lle facer sitio a outros libros que quería cambiar de ubicación -traballo de artesanía, como se pode ver- e entón batín de mans a boca con esa colección de tomiños de aspecto humilde, mal encadernados, en papel de moi escasa calidade e case sen ningún atractivo material. Ata tal punto os tiña perdidos que nin me lembraba de os ter comprado. E en realidade non os mercara: tratábase duns libros cativos ofrecidos gratuitamente coa compra dun xornal, supoño que dos sábados ou domingos, hai cousa de trinta anos. Empeceille a botar unha ollada e, por contra do seu aspecto hipermodesto, os títulos eran unha verdadeira selección de calidade: Os “Cantares gallegos”, “Follas novas” e “En las orillas del Sar”, de Rosalía. “Queixumes dos pinos”, de Pondal. “Aires da miña terra” de Curros. “Cantigas medievais galaicoportuguesas”, seleccionadas por Luís Alonso Girgado. É dicir: o mellor da nosa poesía clásica.

Pero había tamén poetas máis actuais: Antonio Tovar; “Non / O vento no teu colo”; García-Bodaño, “Compostela”; Aquilino Iglesia Alvariño, “Escolma poética”; Avilés de Taramancos, “Antoloxía poética”; Bouza Brei, “Cabalgadas en Salnés e Poemas”; Claudio Rodríguez Fer, “A muller núa”; Darío Xoán Cabana, “Recolleita”...

En narrativa estaban Castelao, “Escolma”; Otero Pedrayo, “Contos de Santos e Nadal”; Vicente Risco, “Prosa varia”; Emilia Pardo Bazán, “Cuentos de Navidad, Año Nuevo y Reyes” e “Morriña”; Anxel Fole, “Á lús do candil”; Álvaro Cunqueiro, “Encuentros, caminos y noticias en el Reino de la Tierra”; Miguel-Anxo Murado, “Días impares e outros días”; Alfredo Conde, “Cubita, la Bella”; Suso de Toro, “Unha pouca cinza”...

Finalmente (non vou dar a relación completa) vin algúns títulos que me atraíron a atención; por exemplo, de Luciano García Alén, “O señor das olas, crónica de viaxes e outras historias”; de Carlos Mella, “O protocolo xaponés”; ou de Manuel Rabanal Álvarez, “Nebulosas y otros escritos”, o primeiro volume que empecei a follear da colección, porque os que somos leigos absolutos en materia filolóxica agradecemos que quen de verdade sabe, aínda que a veces vaia un pouco “sobrado”, nos explique, en plan divulgativo ó alcance de calquera, a orixe de certas palabras -esfollar, esfolar, debullar-; as ocasións en que se usa a preposición “a” entre o verbo e o complemento directo, e as que non; cando son máis correctas as finalizacións de palabras en “zon” (“granazón”, “nazón”), e cando é preferible o sufixo “ción” (“liberación”, “conxunción”). ¿E que dicir da toponimia? ¿Dos “Sangenjo”/”Sanxenxo”, dos “Rianjo”/”Rianxo”, sen esquecer o impresionante “Niño de la Guía”/”Niñodaguia”?

E o das disquisicións etimolóxicas, un terreo fabuloso para o desenvolvemento da imaxinación. A de “Rianxo”, por exemplo, que segundo o profesor Rabanal, un anterior rivi ángulu, deberíase transformar, de acordo coa normal evolución galega, en “Rianllo” ou “Riaño”. O detalle fíxome imaxinar o que moi ben puido suceder un día, alá contra fins da prehistoria, concretamente nun quinquenio en que tocaba evolución lingüística, e chegou á aldea o alcalde de barrio, de volta de Vilagarcía, a onde fora pagar os trabucos pola pesca da sardiña, coa orde de evolucionar o nome da aldea, que a partir de entón debía ser, segundo lle dixeran, “Riaño”. Pero daquela saltou o primeiro desconforme: «¿Como que Riaño? ¿E logo cando a virxe de Guadalupe vaia descalciña pola area, imos ter que dicir que “parece unha riañeira”? ¡De ningún modo!» «Ten razón Pomponio», opinou outro, «A min paréceme máis elegante dicir que “descalciña pola area parece unha rianxeira´”. É que non hai color». Entón todo o mundo concordou con arrandeos avaliativos de cabeza arriba e abaixo.

E así quedou. Rianxeira e, consecuentemente, Rianxo. Como pervive na actualidade, antes de  que un novo proceso evolutivo nos force a cambialo vai ti saber por que.