Naguib Mahfuz

 

Calquera que lea a triloxía sobre O Cairo, de Naguib Mahfuz, e coñeza algunha foto do autor, pode asimilalo, sen lugar a dúbidas, con Kamal, o personaxe principal, se se pode dicir que nesta obra hai personaxes principais e secundarios. É talmente, no físico, o retrato do escritor, pero tamén na súa ideoloxía, unha persoa aberta ó coñecemento, á discusión sosegada e a unha conciliación integradora sen rexeitar ás súas orixes familiares. E pregúntome que diría hoxe do que está pasando en Afganistán.

   E como tampouco todo é integrismo no mundo musulmán, nunha visita a O Cairo, quixen coñecer o lugar onde Naguib Mahfuz acostumaba a tomar café e observar ós seus concidadáns. Agora un lugar cargado de retratos e lembranzas onde, salvando a distancia temporal, puiden sentir o pulular do mesmo café de A calella dos milagres, onde a radio, ben avanzada a década dos anos vinte do pasado século, substituíu ós cegos e contadores de historias abrindo unha fiestra ó mundo e ó futuro. Foi coas novelas O pazo do desexo, Entre dous pazos e A Azucreira (triloxía d’O cairo) coas que amosou o percorrido dunha familia cairota polo século XX, retratando e criticando a relixiosidade déspota do pai, a submisión resignada da esposa, a rebeldía dalgún fillo, o egoísmo e os acontecementos políticos da época, para mostrarnos a súa ideoloxía sen renunciar á súa condición de exipcio e musulmán, promovendo con elas un Islam moderado e arredado de integrismos, que a piques estivo de custarlle a vida por facerse preguntas como quen pode estar seguro de que a súa fe é a verdadeira.

A el, para quen a inspiración é un asalto de imaxes, esta víñalle andando polas rúas. Non tiña necesidade de saír d’O Cairo para amosar o que vía e sentía reflectindo a sociedade do seu tempo, documentándose entre aqueles con quen falaba, discutía ou só escoitaba as súas coitas, na rúa ou no café. Tan apegado estaba á súa cidade, que rexeitou ir a Estocolmo en 1988 para recoller o premio Nobel, e mandou no seu lugar ás súas fillas e ó escritor exipcio Huhammad Salwi cunha carta para ler en árabe e en inglés (sen renunciar á súa lingua) pedindo que o escoitasen con tolerancia, por ser o seu un idioma descoñecido para a maioría (occidental) dos alí reunidos. Presentábase como un ser do terceiro mundo (sen avergoñarse), como un descoñecido en occidente (alleo a toda fama e popularidade), pero convencido de que a través da súa narrativa sobre os barrios cairotas xurdían temas de actualidade que afectaban a Exipto e retrataban xunto co seu país a outros igualmente vítimas do poscolonialismo, a corrupción, os prexuízos sociais ou o integrismo relixioso.

Mahfuz amósase como un autor crítico con aquilo que vai contra a dignidade das persoas, e coas súas obras convértese no portavoz dun Islam moderado e contrario á ortodoxia relixiosa, polo que algúns compatriotas fanáticos o acusaron de irreverente e perigoso; e cando en 1950 publica Fillos do noso barrio, a obra foi prohibida en Exipto e Líbano, e Mahfuz enfrontouse a unha condena a morte. Xa en 1994 a Yihad declarouno blasfemo e na porta da casa acoitelárono gravemente no pescozo.

Salvouse. Seguiu vivindo na súa cidade e escribindo contra todo medio de discriminación social, xa sexa por parte do Estado ou dos relixiosos que só len o Corán e leno mal.

(Este artigo foi publicado na sección Lingua Proletaria, na edición de Barbanza de La Voz de Galicia).